Wybrane zagadnienia amerykańskiej wojny secesyjnej


Idź do treści

Artykuły

Armia Północnej Wirginii podczas amerykańskiej wojny domowej 1860-1861.

Jeszcze przed ostrzelaniem Fortu Sumter władze Konfederacji zaczęły powoływać pod broń rzeszę ochotników, których z czasem zorganizowano w armie. Siły Zbrojne Skonfederowanych Stanów Ameryki powołała ustawa Rządu Tymczasowego Konfederacji z dnia 6 czerwca 1861 roku. W początkowym okresie istnienia armię konfederacką zasilił 100.000 kontyngent ochotników, których ustawy z 28 lutego i 6 marca tegoż roku oddawały na okres roku do dyspozycji prezydenta. Jednak już w kwietniu 1861 roku Davis ogłosił zaciąg kolejnych 82.000 rekrutów. Wkrótce, bo już 8 sierpnia 1861 roku Kongres Konfederacji ogłosił werbunek następnych 400.000 żołnierzy na okres trzech lat. Struktura wojsk konfederackich uwzględniała podział terytorialny na 56 departamentów i operacyjny na 23 armie. Każda armia składała się z dwóch-trzech korpusów zaś każdy korpus z czterech lub pięciu dywizji. Jeśli chodzi o liczebność, na przykład stan osobowy Armii Północnej Wirginii w różnym okresie wahał w przybliżeniu od około 56.000 żołnierzy do 75.000 (maksymalnie 92.000). Ogółem Południe w czasie wojny wystawiło około 100.000.000 żołnierzy . Armia Północnej Wirginii była największą jednostką konfederacką, która operowała na tak zwanym froncie wschodnim to jest teatrem działań pomiędzy stolicą Północy Waszyngtonem, a stolicą Południa Richmondem. Pierwszym dowódcą tej jednostki składającej się wówczas z oddziałów z Dystryktu Aquia był generał porucznik Theophilus Hunter Holmes (13 XI 1804-21 VI 1880) absolwent Akademii Wojskowej West Point (rocznik 1829) oraz weteran drugiej wojny z Seminolami i wojny z Meksykiem, po której otrzymał awans do stopnia majora. Po ostrzelaniu Fortu Sumter zrezygnował ze służby w armii USA i wstąpiwszy w szeregi armii konfederackiej, w marcu 1861 roku otrzymał stopień pułkownika. Na początku nowej służby dowodził obroną wybrzeża Departamentu Karoliny Północnej, po czym awansował do stopnia generała brygady milicji Karoliny Północnej zaś od 5 VI 1861 kierował Departamentem Fredericksburga. Następnie brał udział w pierwszej bitwie pod Manassas (16 VII 1861). 7 października tegoż roku awansowano go do stopnia generała majora. Oddziałami z Dystryktu Aquia dowodził od 22 października do 18 kwietnia 1862 roku .


Generał porucznik Theophilus Hunter Holmes (13 XI 1804-21 VI 1880)
( źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Theophilus_H._Holmes)

Kolejnym dowódcą jednostki zwanej wówczas Armią Potomaku był generał Pierre Gustave Toutant Beauregard (28 V 1818-20 II 1893) absolwent Akademii Wojskowej West Point (rocznik 1838). W stopniu podporucznika artylerii walczył w Meksyku, a w roku 1851 został dyrektorem West Point. Dziesięć lat później poparł secesję otrzymując stopień generała brygady w armii konfederackiej . W kwietniu 1861 roku dowodził konfederackimi oddziałami ostrzeliwującymi Fort Sumter. 20 czerwca 1861 roku otrzymał dowództwo nad konfederacką Armią Potomaku, którą dowodził przez około miesiąc. Podległa mu jednostka składała się z sześciu brygad milicji i artylerii z byłego Departamentu Alexandrii.



Generał Pierre Gustave Toutant Beauregard (28 V 1818-20 II 1893)
(źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pgt_beauregard.jpg)

Beauregard zlecił wykonanie flagi bitewnej zgrupowania, co wyeliminowało pomyłki w identyfikowaniu jednostki, które dotąd się zdarzały.


Flaga bitewna Armii Północnej Wirginii
(źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Battle_flag_of_the_US_Confederacy.svg)

20 lipca 1861 roku dowództwo nad zgrupowaniem przejął generał Joseph E. Johnston (3 II 1807-21 III 1891) absolwent West Point (rocznik 1829), weteran wojny z Seminolami na Florydzie i wojny meksykańskiej, a do 1860 roku oficer służby kwatermistrzowskiej. Po secesji Wirginii podał się do dymisji i wstąpił do armii konfederackiej, w szeregach której objął dowództwo, w stopniu generała brygady, nad siłami stacjonującymi w Dolinie Shenandoah. Tam przeciwstawiał się federalnemu generałowi Robertowi Patersonowi. Jego największym osiągnięciem w dolinie było spalenie arsenału federalnego w Harpers Ferry .



Generał Joseph E. Johnston (3 II 1807-21 III 1891)
(źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Joseph_Johnston.jpg)

W tym okresie generał Bauregard otrzymał dowództwo Pierwszego Korpusu zgrupowania. Drugi z kolei oddano pod rozkazy generała majora Gustavusa Woodsona Smitha. Pod dowództwem generała Johnstona armia wzięła udział w pierwszej bitwie nad Manassas. 22 października 1861 roku oficjalnie utworzono Departament Północnej Wirginii, co zakończyło okres istnienia Armii Potomaku. W skład departamentu wchodziły trzy dystrykty: Dystrykt Aquia, Dystrykt Potomaku i Dystrykt Doliny. W kwietniu 1862 roku departament rozszerzono włączając Departamenty Norfolk i Półwyspu. W tym czasie zgrupowanie nazywano Armią Shenandoah. Generał Johnston poprowadził armię podczas kampanii półwyspowej (8 III-1 VI 1862), której finałem była bitwa pod Seven Pines (31 V-1 VI 1862). Wprawdzie starcie zakończyło się zwycięstwem konfederatów ale podczas zmagań Johnston odniósł ciężką ranę. Rannego Johnstona zastąpił czasowo generał Generał Gustavus Woodson Smith ( 30 XI 1821-24 VI 1896) absolwent West Point (rocznik 1842) i uczestnik wojny meksykańskiej a do wybuchu wojny między stanami komisarz ulic w Nowym Jorku. 19 IX 1861 roku otrzymał stopień generała majora w armii konfederackiej. Na początku wojny służył w Północnej Wirginii jako dowódca skrzydłowej dywizji .



Generał Gustavus Woodson Smith ( 30 XI 1821-24 VI 1896)
(żródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Gustavus_Woodson_Smith)

1 czerwca 1862 roku dowództwo nad zgrupowaniem objął generał Robert Edward Lee (19 I 1807-12 X 1870) pod rozkazami, którego jednostka zyskała największą sławę. Właściwie nazwa Armia Północnej Wirginii została po raz pierwszy wprowadzona podczas od chwili objęcia przez niego dowództwa nad formacją. Uznawany za jednego z najlepszych generałów doby wojny secesyjnej Lee był również absolwentem akademii Wojskowej West Point (rocznik 1829). Akademię ukończył plasując się na drugim miejscu w klasie liczącej 46 kadetów, co pozwoliło mu na rozpoczęcie służby wojskowej w elitarnym Korpusie Inżynieryjnym w stopniu tytularnego podporucznika. Na początku służby w korpusie otrzymał nadzór nad budową Fortu Pułaski w Savannah, funkcję tę sprawując przez 17 miesięcy. W roku 1836 otrzymał pełny stopień porucznika a w dwa lata później awansował do rangi kapitana. W tym czasie nadzorował prace irygacyjne nad Mississippi. W latach 1846-1848 brał udział w wojnie z Meksykiem odnosząc ranę przy szturmie twierdzy w Chapultepec w roku 1847. Za swoją służbę otrzymał kolejny awans do stopnia podpułkownika. Przez następne pięć lat kierował pracami nad Fortem Carroll w Baltimore. W roku 1853 otrzymał stanowisko superintendenta akademii wojskowej a następnie awans na pułkownika Drugiego Pułku Kawalerii w Teksasie. Do 1860 roku zarządzał Departamentem Teksasu. W kwietniu 1861 roku, w obliczu zbliżającej się wojny został wezwany do Waszyngtonu, gdzie prezydent Abraham Lincoln zaproponował mu dowództwo sił Unii, ale Lee odmówił. 20 kwietnia, a więc trzy dni po wystąpieniu jego rodzinnego stanu Wirginii z Unii, opuścił szeregi armii federalnej. W trzy dni później został głównodowodzącym armii i floty Wirginii. Przez rok był doradcą wojskowym prezydenta Skonfederowanych Stanów Ameryki Jeffersona Davisa. Jesienią 1861 roku został pokonany w bitwie pod Cheat Mountain w Wirginii Zachodniej po czym został skierowany na wybrzeże, gdzie kierował budową systemu obronnego wzdłuż obu Karolin i Georgii . Stając się dowódcą tego zgrupowania Lee zyskał bezpośrednią zwierzchność nad czterdziestoma dziewięcioma generałami, których średnia wieku wynosiła ponad czterdzieści lat, przy czym trzydziestu jeden z nich ukończyło West Point.



Generał Robert E. Lee w otoczeniu sztabu Armii Północnej Wirginii

(źródło: D. S. Freeman, Robert E. Lee-A biography, Charles Scribner's Sons, New York 1934, t. 4)

Prawym skrzydłem armii dowodził generał porucznik James Longstreet, absolwent West Point (rocznik 1842) i weteran wojny z Meksykiem. Longstreet był określany mianem najświetniejszego z dowódców korpusów Armii Północnej Wirginii . Mimo tego nie był pozbawiony wad, a jedną z najgorszych była opieszałość, chociaż gdy zachodziła potrzeba, potrafił poruszać się niezwykle szybko. Dowódcą lewego skrzydła był generał porucznik Thomas Jonathan Jackson absolwent West Point (rocznik 1846) , uczestnik wojny meksykańskiej i profesor Instytutu Wojskowego Wirginii. W roku 1859 był jednym z oficerów biorących odział w akcji kierowanej przez Lee na Harpers Ferry. Na początku wojny jego zachowanie i przekonania spowodowały, że zyskał przezwisko Głupiec. Kiedy jednak podczas pierwszej bitwy pod Manassas ofukując swoich żołnierzy, którzy rozpoczęli odwrót, generał brygady Bernard Bee krzyknął: spójrzcie, Jackson stoi jak kamienny mur, oficer otrzymał bardziej pochlebny przydomek . Za zasługi w bitwie Jackson został awansowany do stopnia generała brygady, powierzono mu również dystrykt Doliny Shenandoah z kwaterą główną w Winchester. Kamienny Mur (Stonewall) Jackson, jak od tej pory o nim mówiono, znakomicie przeprowadził akcję opóźniającą wojska federalne w Dolinie Shenandoah. Dowódcą kawalerii był generał porucznik James Ewell Brown (Jeb) absolwent akademii wojskowej (rocznik 1854). Stuart starał się odgrywać rolę niezależnego dowódcy, co jednak nie wpływało pozytywnie, zwłaszcza, że jego kawaleria pełniła rolę uszu i oczu armii. Czasami jednak zdarzało się, że po wyruszeniu na długi rekonesans, Stuart i jego kawalerzyści nie przesyłali żadnych informacji, a wojska musiały poruszać się po nieznanym terenie bez wiedzy o sile i położeniu wojsk nieprzyjacielskich. Korpus Kawaleryjski ustanowiono 17 VIII 1861, a zlikwidowano 11 V 1864 po odniesieniu przez Stuarta śmiertelnej rany podczas bitwy pod Yellow Tavern (11 V 1864) . Artylerią dowodził natomiast brygadier William Nelson Pendleton absolwent West Point (rocznik 1830), a po trzyletniej służbie wojskowej członek kościoła episkopalnego. Służbę w armii konfederackiej rozpoczął od stopnia kapitana artylerii, awansując po pierwszej bitwie pod Manassas do szarży generała brygady . Pierwszym widocznym efektem dokonanej przez nowego dowódcę reorganizacji Armii Północnej Wirginii było wyparcie przez nią spod Richmond wrogich sił w wyniku kampanii siedmiodniowej (25 VI-1 VII 1862). Po zakończeniu kampanii Lee podzielił swoją armię na dwa korpusy, I oddając pod rozkazy Longstreeta, II zaś Jacksona. Następnie Armia Północnej Wirginii pokonała federalną Armię Wirginii generała Johna Pope`a w drugiej bitwie pod Manassas (28-30VIII 1862). Po tych sukcesach nie zatrzymując ofensywy Lee przeniósł wojnę na ziemię wroga, do Marylandu, która jednak skończyła się odwrotem po nierozstrzygniętej bitwie pod Sharpsburgiem (17 IX 1862). Zmuszony do odwrotu ufortyfikował swą armię we Fredericksburgu, skąd zmusił wojska przeciwnika prowadzone przez generała A. Burnside`a do odwrotu (11-15 XII 1862), zadając mu ciężkie straty. Po raz kolejny wykorzystując sytuację wykonał manewr zatrzymania głównej siły przeciwnika mniejszym zgrupowaniem i atakiem większym na jego słabe punkty, co spowodowało, że jego armia pokonała Armię Potomaku tym razem dowodzoną przez generała J. Hookera w okolicy Chancellorsville (30 IV-06 V 1863). Powyższa bitwa uznana została za majstersztyk w historii wojskowości. Mimo sukcesu głównodowodzący stracił jednego ze swoich najlepszych sztabowców generała Jacksona. Odnosząc kolejne zwycięstwo Lee postanowił ponownie przenieść wojnę na terytorium przeciwnika tym razem do Pensylwanii.



Flaga bojowa Armii Północnej Wirginii podczas dowództwa generała Lee
(źródło, Army of Northern Virginia http://en.wikipedia.org/wiki/Army_of_Northern_Virginia)

Przed inwazją dokonał kolejnej reorganizacji armii, dodając III Korpus pod dowództwem generała majora Ambrose`a Powella Hilla (9 X 1825-2 IV 1865) absolwenta West Point (rocznik 1847) oraz weterana wojny meksykańskiej i wojny z Seminolami. Do wybuchu wojny między stanami pracował w biurze pomiarowym wybrzeża. Po secesji Wirginii otrzymał w armii konfederackiej stopień pułkownika w Trzynastym Regimencie Piechoty Wirginii i w nim walczył podczas pierwszej bitwy pod Manassas. W lutym 1861 otrzymał rangę generała brygady w konfederackiej Armii Potomaku. Odznaczył się podczas kampanii półwyspowej, a po bitwie pod Williamsburgiem (5 V 1862 r.) otrzymał awans do stopnia generała majora. Zgrupowanie nad którym objął dowództwo nazywano Lekką Dywizją Hilla ze względu na szybkość przemieszczania się-do około 30 mil dziennie . Z kolei dowództwo Drugiego Korpusu po Jacksonie objął generał major Richard S. Ewell (8 II 1817-25 I 1872) absolwent West Point (rocznik 1840), który po ukończeniu akademii został wyznaczony najpierw podporucznikiem później porucznikiem w Pierwszym Regimencie Dragonów Amerykańskich. Od 1843 do 1845 służył na szlakach Oregonu i Santa Fe, po czym wziął udział w wojnie z Meksykiem podczas której otrzymał awans do stopnia kapitana. Do 1860 roku stacjonował na terytorium Nowego Meksyku. Wprawdzie poglądy przejawiał pro unijne, ale kiedy jego rodzinna Wirginia dokonała secesji wstąpił do armii Konfederacji. W Prowincjonalnej Armii Wirginii otrzymał rangę pułkownika kawalerii. Następnie awansował do stopnia generała brygady w armii konfederackiej i poprowadził powierzoną mu jednostkę podczas pierwszej bitwy pod Manassas. Po zwycięstwie pod Chancellorsville Lee zdecydował raz jeszcze przeprowadzić inwazję na ziemię przeciwnika, tym razem dochodząc aż do Pensylwanii. Tam jednak został pokonany w trzydniowej bitwie pod Gettysburgiem (1-3 VII 1863), najkrwawszej, jaka została stoczona na kontynencie amerykańskim. Wiosną 1863 roku jego armia stoczyła obronną kampanię Bristoe (13 X-7 XI 1864) i bitwę pod Mine Run (27 XI-02 XII 1864) wycofując się w obliczu naporu armii Meade`a. Następnie stawiała opór Armii Potomaku, dowodzonej przez jej nowego dowódcę generała S. Granta, w serii starć tak zwanej kampanii czterdziestodniowej (5 V-24 VI 1864). Pod koniec kampanii Lee wysłał do Doliny Shenandoah oddziały pod dowództwem generała Jubla Early`ego, chcąc powtórzyć manewr Jacksona z roku 1862, ale po początkowych sukcesach zostały one pokonane i odepchnięte. W wyniku naporu wrogiej armii Lee musiał się umocnić na linii Richmond Petersburg, gdzie dawał opór Grantowi od czerwca 1864 roku, aż do marca 1865. W październiku 1864 sformowano Czwarty Korpus armii oddając go pod dowództwo generała majora Richarda Herona Andersona (7 X 1821-26 VI 1879) absolwenta West Point (rocznik 1842). Po ukończeniu uczelni Anderson służył w Pierwszym Pułku Dragonów Amerykańskich, a następnie w szkole kawaleryjskiej zlokalizowanej w Koszarach Carlisle na terytorium Pensylvanii. Później służył na Terytorium Indiańskim, a następnie walczył w Meksyku, gdzie otrzymał awans do stopnia podpułkownika. Potem zyskał rangę podpułkownika w Drugim Regimencie Dragonów Amerykańskich w Teksasie. Ponadto brał udział w zamieszkach okrwawionego Kansas, w wojnie Utah, a do wybuchu wojny domowej służył w Forcie Kearny w Nebrasce. Tymczasem generał Lee uznał, że Konfederacja może walczyć dalej, jeżeli uda mu się połączyć z Johnsonem, walczącym na ziemiach zachodnich oraz przenieść wojnę w górskie tereny. Wycofujące się oddziały konfederackie rozegrały wiele potyczek i bitew w kampanii Appomattox (29 III-9 IV 1865), jednak nie zdołały powstrzymać przeciwnika przed wykonaniem manewru okrążenia. Skutkiem powyższego Lee nie zdoławszy połączyć się z generałem Johnstonem i skapitulował przed Grantem w miejscowości Appomattox 9 kwietnia 1865.W ten sposób zakończył się szlak bitewny Armii Północnej Wirginii. Jednostka ta była najbardziej szanowaną armią w historii wojskowości amerykańskiej. Przez cztery lata stawiała czoła przeważającemu liczebnie przeciwnikowi zyskując szczególne miejsce w dziejach sztuki wojennej.

Bibliografia:

Bradford G.,
Confederate Portraits, The Neale Publishing Company, New York 1913.
Cooke J. E.,
A life of General Robert E. Lee, D. Appleton and company, New York 1876.
Jones W. L.,
The Generals in Blue and Gray, Stackpole Books, Mechanicsburg 2006.
Roland Ch. P.,
An American Iliad: the story of the Civil War, University Press of Kentucky 2002.
Tate A.,
Stonewall Jackson A Good Soldier, University of Michigan Press, Ann Arbor 1957.
Warner E. J.,
Generals in Gray: Lives of the Confederate Commanders, LSU Press, Baton Rouge 1959.
Wert J. D.,
General James Longstreet: The Confederacy's Most Controversial Soldier:
A Biography, Simon and Schuster, New York 1993

Autor: dr Tomasz Toporowski

Informacja o autorze.

Absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Wydział Humanistyczny: studia magisterskie, kierunek historia oraz studia podyplomowe Informacja Naukowa i Bibliotekoznawstwo. Doktor nauk humanistycznych-dziedzina historia, specjalizacja historia Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Publikacje: „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, Rok VIII (LIX) NR 1 (216): „Polacy w Armii Skonfederowanych Stanów Ameryki (1861-1865)”, artykuły w polskim internetowym serwisie o wojnie secesyjnej „WojnaSecesyjna.com”: „Bitwa pod Big Bethel (10 VI 1861 r)”, „Bitwa pod Wilson`s Creek (10 VIII 1861 r.)”, „Bitwa pancerników w Zatoce Hampton Roads (8-9 III 1862)”, „Uzbrojenie armii konfederackiej podczas amerykańskiej wojny domowej (1861-1865)”, „Generał Brygady Stand Wattie”.


Powrót do treści | Wróć do menu głównego