W początkach XX wieku zdjęcia szkolne były już dość powszechne i sporo z nich zachowało się do naszych czasów. Są one często jedynym świadectwem, jak wyglądali w dzieciństwie nasi dziadkowie i rodzice. Przedstawiam niżej dwa szkolne zdjęcia mego ojca z czasów nauki w szkole podstawowej w Ćmielowie z lat 1914-16. Ale na początek najstarsza fotografia z tejże szkoły elementarnej z roku 1908.
Mógłby tam rozpoczynać naukę najstarszy brat Tadeusza Kazimierz - ur. 2 marca 1901, ale niestety zmarł 15 sierpnia 1906 r. Nauczyciel widoczny na zdjęciu to Władysław Szymański pracujący aż do lat 30-tych w rejonie Ćmielowa. Ksiądz to Józef Wieczorek, nauczyciel religii w latach 1907-09. Drugi od lewej w rzędzie siedzących chłopców to Franciszek Orłowski, późniejszy nauczyciel w tej samej szkole (zob. dalsze fotografie szkolne).
Na drugim zdjęciu Tadeusz zaznaczony jest zieloną kropką nad głową (na powiększeniu). Na trzecim z roku 1916 występuje jeszcze trzech innych Pękalskich oznaczonych cyframi tj.: nr 1-Tadeusz, nr 2-Stefan, nr 3-Kazimierz i nr 4-Franciszek. Jak widać klan Pękalskich trzymał się razem, wszyscy byli w jakimś stopniu spowinowaceni.
Identyfikacji dokonał w maju 2006 r. nestor rodu Jan Pękalski, który jest także posiadaczem kopii tej samej fotografii.
Chronologicznie kolejna fotografia z ok. 1920, gdzie Franciszek Orłowski występuje już w roli nauczyciela w Brzóstowej będącej szkołą filialną Ćmielowa. Od 1921 r. został on przeniesiony do Ćmielowa.
Kolej na nieco młodsze zdjęcie. Oto Zofia Honorata (ur. w r. 1910) - zdjęcie szkolne , klasa VII (na fotce oryginalna adnotacja "Oddział VII, 1926 rok"). Nad głową Zofii znak iksa. Imię otrzymała najpewniej po swojej ciotce Zofii Teresie, czyli siostrze Franciszka.
W drugim rzędzie pierwsza z lewej Jadwiga Drabówna, obok niej nauczycielka Maria Lewicka (później z męża Wasik), dalej kierownik szkoły Michał Janaszek. Za księdzem siedzi siostra Marii Zofia Lewicka i w białej sukni Bogumiła Masłowska. Identyfikację tych osób zawdzięczam panu Janowi Orłowskiemu z Olsztyna. Ten dawny mieszkaniec Ćmielowa nadesłał mi także inne interesujące zdjęcia, które zamieszczam na tej stronie.
Zofia miała więc w tym czasie 16 lat, czyli jej rok urodzenia 1910, akt ur. nr 239/1910, dzień 12 grudnia. Myliłem ją z jej siostrą Anielą starszą o blisko 8 lat, to ją spotkałem raz mając niespełna 4 lata - oto niezbyt ostre zdjęcie z tego spotkania w 1948 roku. Pamiętam z niego tylko psy z którymi się bawiłem.
W doskonałym stanie zachowała się ta fotografia wykonana w Radomiu przez A. Ostrowską. Niestety mimo spędzenia wielu godzin na jej analizie nie byłem początkowo w stanie określić kogo ona przedstawia, ani też z jakiej okazji została wykonana.
Widnieje na niej 46 osób, z których większość (19) to dojrzali mężczyźni i kobiety(13). Małych dzieci jest 8, a reszta to młodzież. Nie jest to więc zdjęcie jednej klasy szkolnej, a raczej chóru lub grona nauczycielskiego z dodatkiem dzieci i młodzieży. Być może publikacja tego zdjęcia w sieci umożliwi rozwiązanie tej zagadki, a także daty powstania tajemniczej fotografii. Nie pomógł tu nawet nestor rodu i jego obdarzona równie doskonałą pamięcią małżonka.
W sierpniu 2007 r. uzyskałem informacje także od p. Jana Orłowskiego, że jest to najprawdopodobniej zdjęcie pracowników Fabryki Porcelany z rodzinami pochodzące z roku 1900 lub 1901. Jego fotografia różni się jednak od mojej. Prawie nie ma na niej kobiet (tylko jedna), żadna z osób nie powtarza się z mego zdjęcia, może więc pochodzą z różnych lat? Bliższa analiza prowadzi jednak do wniosku, że zostały wykonane w tym samym okresie, ale fotografowano po prostu pracowników różnych wydziałów fabryki porcelany. Zatrudniano wówczas ok. 250 pracowników, była także grupa młodzieży szkolonej na 3-letnich kursach zdobniczych.
Jestem przekonany, że na tym zdjęciu widnieje Franciszek Pękalski (pierwszy z lewej w drugim rzędzie siedzących), gdyż nosi typową dla siebie baranicę, ma wąsy i ogólnie jest b. podobny. Także młoda dziewczyna (druga od prawej w ostatnim rzędzie stojących), niezwykle podobna do panny z tej fotografii, a więc mogła to być młodsza siostra Franciszka.
Trzy kolejne fotografie szkolne z Ćmielowa pochodzą ze zbiorów p. Jana Orłowskiego. Pierwsza z r. szkol. 1921/22, w środku (z wąsami) kierownik szkoły Michał Janaszek, drugi to Stanisław, nazwisko nieczytelne.
Następna z czerwca roku 1929 przedstawia oddział VII Szkoły Powszechnej, czyli absolwentów. Nauczyciele siedzący od lewej to: Franciszek Orłowski (1898-1955; ojciec Jana), Bogumiła Masłowska i Bolesława Jaworska. W środku Jan Kołbut, kierownik szkoły, a zaraz za nim siedzi Janina Orłowska (1902-1979; matka Jana). Pierwszy z prawej to pedagog Władysław Wasik, a obok niego jego żona Maria Wasik (z d. Lewicka).
Ostatnia fotka to absolwenci szkoły Powszechnej w Ćmielowie z roku 1939-czyli klasy VIIa i VIIb- podejmujący dalszą naukę w gimnazjum. Z kadry pedagogicznej siedzą od lewej: Franciszek Orłowski, znany z fotki poprzedniej, ksiądz Włodzimierz Sedlak, Aniela Tomala, Jan Kołbut, Bolesława Jaworska i Jerzy Kwieciński.
Kolejna fotografia z tego cyklu dotrwała do naszych czasów w znacznym stopniu zniszczona. Po dokonaniu podstawowego retuszu zamieszczam ją tutaj, gdyż jest to typowe zdjęcie szkolne. Dziewczyny w jednolitych mundurkach pozują z jakiejś okazji fotografowi. Nie rozpoznaję tutaj nikogo, nie wykluczone iż jest tutaj siostra Tadeusza Aniela w latach młodości, czyli ok. roku 1919-1920.
Kolejne zdjęcie, istniejące wyłącznie w niedawno odnalezionym negatywie, przedstawia absolwentów Seminarium Nauczycielskiego w Wągrowcu z roku 1925. Tadeusz stoi w ostatnim rzędzie od góry, czwarty od prawej.
Ostatnia fotografia to przedstawienie Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej przy kościele w Ćmielowie wystawione w kwietniu 1932 roku. Była to popularna wśród zespołów amatorskich sztuka w III aktach "Zemsta Cygana". Druga z lewej w pierwszym rzędzie (w chusteczce na głowie i ciemnym serdaczku) siedzi Janina Kończyk, później z męża Milewska. Siedząca w samym środku ubrana na biało dziewczynka (grała pacholę) to Jadzia Milewska (córka Zygmunta), później z męża Artykiewicz. Zdjęcie pochodzi z archiwum rodziny Milewskich.