Ale to nie kultura Tiwanaku była pierwsza, było nim Caral-miasto piramid lub też inaczej: cywilizacja Caral Supe To nie tylko najstarsza kultura tego regionu, ale być może całego świata! Próżno jednak szukać tego stanowiska w popularnych przewodnikach. Na północ od Limy, gdzie wybieram się już niedługo, najciekawsze starożytności to Piramidy Słońca i Księżyca położone niedaleko Trujillo oraz grobowiec władcy z Sipan. Nie można też pominąć Tucume z zespołem 28 piramid, gdzie kopał m.in. słynny Thor Heyerdahl. W miejscowości La Esperanza znajduje się La Huaca del Dragon, czyli Świątynia Smoka. I wreszcie najnowsze stanowisko archeologiczne Huaca el Brujo.
Wszystkie te wspaniałości pochodzą jednak z okresu od 1000 lat p.n.e. do 700 r. n.e. Jedynie kultura Chimu (starożytne miasto Chan Chan) trwała do r. 1470. Natomiast Caral (zwane też Aspero) rozwijało się w latach 2600 do 2000 p.n.e., czyli w Okresie Preceramicznym (4000-1800 p.n.e.). Ich piramidy zbudowano o 100 lat wcześniej, aniżeli wielkie piramidy egipskie. A budowano je układając kamienie w workach uszytych ze skór lam. Wiele jest jeszcze zagadek otaczających tą pradawną cywilizację, ale to ich dokonania legły u podstaw wszystkich późniejszych kultur tego regionu. To tam odkryto pierwsze próbki pisma kipu. Tam też uprawiano najstarszą bawełnę świata. Jej wiek datowano na 2500 lat p.n.e., a najstarsze włókno roślinne na 3500 p.n.e. Warto sięgnąć do różnych źródeł, aby zapoznać się wieloma niezwykłymi teoriami na temat Caral Supe. Trwa prawdziwa wojna pomiędzy archeologami różnych krajów. Wielu z nich nie może się pogodzić z istnieniem cywilizacji bez wojen i fortyfikacji, a opartej tylko na handlu i rolnictwie. Ja sam muszę tam wpierw pojechać. To niewiele ponad 100 km na północ od Pachacamac.
W samej Amazonii peruwiańskiej istnieje w dolinie Utcubamba zespół antropomorficznych sarkofagów zwany Ulasa. Należały one do ludu Chachapoyas istniejącego od VII do XV wieku n.e. Dziwni ci ludzie mieli białą skórę i kręcone włosy. Wznosili monumentalne budowle w Cuelap (inna pisownia Kuelap) znajdujące się na wysokości blisko 3000 m n.p.m., gdzie odkryto 400 okrągłych budynków otoczonych murem. Ich przeznaczenie nie jest do końca znane. Najpewniej nie był to militarny fort, a raczej miejsce ceremonii religijnych. Tak w "INKOWIE" (poz. 4 literatury), tam też jedyne zdjęcia Ulasa, które znajduje się na niedostępnym urwisku.
![[CARAL]](caral.jpg)
