Turcja-Турця

Panorama wielkiego amfiteatru w Side

Turcja interesowała mnie przede wszystkim jako kolebka cywilizacji, gdyż sięgało tutaj terytorium Mezopotamii i rozwijały się cywilizacje Hatytów, Hetytów oraz Hurytów. Ich sąsiadami były państwa Arzawa, Lukka oraz Ahhijawa (być może byli to Achajowie, czyli mykeńscy Grecy). Potem byli Frygowie, Lidyjczycy, Grecy Aleksandra Wielkiego i Rzymianie, a każda z tych cywilizacji pozostawiła tutaj swoje ślady. Zanim napłynęli na te ziemie obecni mieszkańcy , czyli plemię koczowników seldżuckich, przez tysiąc lat trwało cesarstwo bizantyjskie.
Na tym terenie odkryto najstarszą świątynię świata w Göbekli Tepe (Wybrzuszona Góra). Gigantyczne, megalityczne sanktuarium z przed 12 tysięcy lat! Starsze od Stonehenge o 6 tys. lat nie służyło wyznaczaniu dat przesilenia letniego, ani też kultowi płodności. Tak, jak w Egipcie sanktuarium poświęcone było kultowi zmarłych. Ale w Egipcie dopiero rodziło sie rolnictwo, a kultura Quadi była tam jeszcze bardzo prymitywna. W Göbekli Tepe znajdujemy płaskorzeźby lwów, dzików, ptaków, byków, lisów, a także węże, osły, gazele i inne. Mury tej najstarszej świątyni zostały wzniesione przez społeczność myśliwsko-zbieracką. Para dwóch 7-metrowych monolitów ważących po 50 ton stoi w centrum największego kręgu. Do ich transportu musiano zatrudnić 500-800 dobrze zorganizowanych robotników i to w czasach, gdy w Egipcie daleko było jeszcze do pierwszych, prymitywnych piramid schodkowych budowanych z cegły mułowej.
Nie wiemy w jakich bogów wierzyli myśliwi spotykający się w tym sanktuarium i tajemnicy tej nigdy już nie uda nam się wyjaśnić. Ale reliefy i piktogramy są zapisem pewnych, najstarszych treści. To jeszcze nie pismo, ale święte znaki, symbole tej prakultury.

Z drugiej strony Turcja w XXI wieku, dążąca do Europy. I tu trzeba wyraźnie powiedzieć, że te aspiracje są uzasadnione. Ten kraj jest od dawna członkiem NATO, a przez dziesięciolecia był członkiem stowarzyszonym z EWG. Rozwija się i reformuje w szybkim tempie. W wielu dziedzinach, jak na przykład w sieci doskonałych dróg i autostrad oraz organizacji transportu, wyprzedza nas o lata. Dlatego dobrze się stało, że otwarto dla tego kraju drzwi do negocjacji z Unią Europejską.
Nie jest moim zamiarem opisywanie historii starożytnej czy współczesnej tego kraju. Zamieszczam tutaj 30 zdjęć, jako uzupełnienie pierwszej części cyklu tzn. impresji z Kapadocji, Troi, Pergamonu i Efezu, gdzie można obejrzeć aż 89 fotografii. Poniższą galerią należy sterować myszką- będzie się ona przesuwać w lewo lub w prawo, tym szybciej im wskaźnik myszki będzie bliżej krawędzi. Kliknięcie na miniaturkę spowoduje załadowanie większego zdjęcia w tym samym oknie przeglądarki.

Turcja jest bardzo ciekawym krajem, chociaż będące tutaj w obiegu cztery waluty zmuszają do ciągłego przeliczania cen. W użyciu są bowiem stare i nowe liry, dolary i euro. Trzeba być czujnym, aby sprytny handlarz nie wykorzystał naszego braku rozeznania w tym galimatiasie. W razie braku gotówki najlepiej wypłacić liry z bankomatu (polecam AKBank), nie należy pobierać natomiast euro czy dolarów na kartę płatniczą w agencjach lub kantorach. Nie dość , że prowizja sięga 15% to zdarzają się też przekręty polegające na kopiowaniu paska magnetycznego karty oraz PIN-u przy pomocy odpowiednio ustawionego czytnika.

Ruchoma galeria zdjęć

Najbardziej skondensowany przegląd dawnych dziejów Turcji uzyskamy zwiedzając Muzeum Cywilizacji Anatolijskich w Ankarze. Gromadzi się tam znaleziska ze wszystkich wykopalisk w Turcji związane z dziejami starożytnej Anatolii. Czas zaczyna tam biec od paleolitu i modeli dawnych osiedli oraz chat przez neolit, Asyrię, miasta protohetyckie oraz osady Frygów i Rzymian.
Największe wrażenie robią olbrzymie, kamienne rzeźby hetyckie z wyobrażeniami bogów-reniferów z epoki brązu odkryte w Alcahoyuk i Bogazkale. W podziemiach i na zewnątrz rzeźby, amfory i pitosy greckie oraz rzymskie. Utrwaliłem te cuda na filmie z uwagi na zrozumiałe ograniczenia w fotografowaniu większości eksponatów. W Ankarze nie można pominąć także mauzoleum Kemala Atatürka. Ten imponujący gmach zbudowany jest w stylu nawiązującym do starożytnych dziejów Anatolii. Tamże muzeum Ojca Narodu z biblioteką, a nawet z samochodami z których korzystał. Pomnik z Atatürkiem na koniu stoi na Ulus Meydani na przeciwko siedziby pierwszego Wielkiego Zgromadzenia Narodowego, gdzie mieści się obecnie Muzeum Wojny o Niepodległość. Pomniki kadeta nr 1238 stoją wszędzie, ten zamieszczony w galerii pochodzi z Side.

Panorama ruin łaźni rzymskich w Perge

Perge znane było Hetytom już w XIV wieku p.n.e. jako ośrodek handlowy, a mury obronne wznieśli tutaj dopiero Seleucydzi w II w. p.n.e. Obecne ruiny są głównie pochodzenia rzymskiego, a najcenniejsze znaleziska z wykopalisk można podziwiać w muzeum w Antalyi. W ruchomej galerii zamieszczam zdjęcia z widoczną czerwoną wieżą greckiej Bramy Triumfalnej oraz z pobliskiego amfiteatru na 15 000 miejsc w Aspendos. W samym Perge zachował się w dobrym stanie stadion o 234 m długości i 34 m szerokości na 12 000 miejsc. Położony nieco na uboczu jest omijany przez turystów, dzięki czemu mogłem po jego rozległych terenach spacerować samotnie. Widać to na zamieszczonym w galerii zdjęciu.
Jest wiele takich starożytnych miast w Turcji i podobnie, jak Perge jeszcze nie całkowicie odkrytych i tylko częściowo przebadanych przez archeologów z uwagi na brak funduszy. Weźmy za przykład Amorium we Frygii, duże centrum handlowe w VIII i IX wieku n.e. Arabowie kalifa al-Mu‘tassima , którzy je zdobyli w r. 838 wycięli w pień 30 000 mieszkańców i jeszcze kilka tysięcy uprowadzili w niewolę. Ruiny tego miasta są obecnie widoczne obok dzisiejszego Hısarköy , ale prace wykopaliskowe rozpoczęli Anglicy dopiero w roku 1988. Zamierzam odwiedzić to miejsce w czasie mojej następnej wizyty w Turcji. Amorium (piękna nazwa, kojarzy się z włoskim "amore", ale pochodzi od hetyckiego słowa oznaczającego Pra-Matkę) nie jest udostępnione do masowej turystyki-trzeba spełnić szereg warunków opisanych na stronie wykopalisk, aby tam się dostać.
I na koniec najważniejsze miasto kraju- stolica, kilkunastomilionowa aglomeracja Stambułu. Przewodnicy opowiadają, że założył je cesarz Konstantyn w roku 324 n.e., ale kiedy przybył on nad Bosfor miał przed sobą pokaźnych rozmiarów miasto sięgające od Seraju do dzisiejszego mostu łączącego Stambuł z Galatą. Bizancjum istniało 1000 lat przed Konstantynem, ale z jego greckiej przeszłości pozostał nam jedynie mit o herosie Byzasie i jego żonie Fidalei. Za czasów cesarstwa bizantyjskiego w IV i V wieku miasto bardzo szybko rozbudowało się osiągając 400 tysięcy mieszkańców, aby opustoszeć niemal całkowicie w roku 747 w wyniku zarazy. Cesarz Konstantyn V musiał sprowadzić osadników z Grecji i wysp Morza Egejskiego, czyli z obszarów które same były bardzo słabo zaludnione.

Przenieśmy się teraz o 1200 lat do przodu w wiek XIX, a to dlatego że Konstantynopol odwiedził wówczas mój pradziad i opisał to w swoich memuarach. Konfrontuję moje wrażenia z opisem mego przodka, który zatytułowałem "Psy Konstantynopola". Zapraszam do lektury także innych fragmentów wspomnień zamieszczonych na mej stronie genealogicznej.

Panorama ruin starożytnego miasta w Side

Jeśli nie widzisz całej panoramy oznacza to, że masz zbyt mały monitor-pora zbadać możliwości dużych monitorów LCD!

Zobacz także inne dynamiczne pokazy zdjęć:

Kapadocja-Troja-Pergamon-Efez

Już wkrótce także Egipt w przekroju

Zbig Kurzawa-Penkalski, mail to: zbigkurzawa@wp.pl
Strona jest drugą częścią projektu "Wędrówki po Turcji" rozpoczętego 20 września 2005r.
Ostatnia aktualizacja 25września 2006 r.
Zdjęcia wykonałem we sierpniu i wrześniu 2005 roku na terenie Turcji aparatem cyfrowym Sony Cybershot DSC-F828.
Duże zdjęcia rzeźby Apolla z muzum w Side, niżej tablica z muzeum w Ankarze.
Fotomontaż na końcu strony przedstawia autora zdjęć w trakcie zwiedzania Efezu.
Materiał o Göbekli Tepe -"Polityka" nr 16(2551) z 22.04.2006, "Sensacje w brzuchu", Agnieszka Krzemińska.
Komercyjne wykorzystanie zdjęć tylko w pełnej rozdzielczości-za pisemną zgodą właściciela serwisu.