Wydawnictwa o wojnie secesyjnej- bitwy i kampanie-część II

W tym oraz następnym wydaniu "Secesji" przybliżymy kilka książek poświęconych bitwom i kampaniom, które rozegrały się na zachodnich teatrach wojny.

WILSON’S CREEK ** PEA RIDGE ** IUKA/CORINTH

Na początek trzy tytuły, które zestawiłem razem, ponieważ śledzimy w nich losy zachodniej armii konfederatów, która walczyła pod rozkazami generałów McCullocha, Price’a i Van Dorna.

”WILSON’S CREEK: The Second Battle of the Civil War and the Men Who Fought It” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 2000) autorstwa Williama G. Pistona oraz Richarda W. Hatchera przedstawia burzliwe wydarzenia, które rozgrywały się wiosną i latem 1861 r. w stanie Missouri, a których kulminacją była druga większa bitwa wojny secesyjnej – Wilson’s Creek (10 sierpnia 1861). Liczba jednostek walczących w tej kampanii nie była duża i autorzy opisują okoliczności powstania każdego pułku, oddziału czy baterii, próbując jednocześnie przybliżyć idee jakimi kierowali się żołnierze obu stron. Szczególnie interesujące jest to w odniesieniu do federalnych oddziałów formowanych z emigrantów niemieckich (działalność gen. Sigela) oraz formacji Gwardii Stanu Missouri. Autorzy opisują całą kampanię – poczynając od zajęcia przez unijnego generała Lyona obozu milicji stanowej – Camp Jackson koło St. Louis, poprzez potyczki pod Boonville i Carthage aż po bitwę pod Wilson’s Creek, którą przedstawiono bardzo szczegółowo. 480 stron, 8 map.   

”PEA RIDGE. Civil War Campaign in the West” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 1992) autorstwa Williama L. Shea oraz Earla J. Hessa jest jedynym szczegółowym opracowaniem dotyczącym bardzo ważnej bitwy pod Pea Ridge (7-8 marca 1862), w północnym Arkansas. Zwycięstwo armii federalnej w tej bitwie całkowicie zmieniło układ sił na zachód od rzeki Mississippi, ostatecznie zapewniając Unii kontrolę nad stanem Missouri. Książka jest napisana w świetnym stylu i czyta się ją z prawdziwą przyjemnością. Opis każdego starcia zobrazowany jest na dokładnej mapie. Ostatni rozdział poświęcony jest marszowi zwycięskiej armii federalnej do rzeki Mississippi przez północną część stanu Arkansas. Autorzy kończą książkę ciekawym podsumowaniem, w którym jeszcze raz krótko przedstawiają strategie obu stron, dowodzenie i taktyczne rozegranie bitwy oraz znaczenie kampanii i jej aspekty logistyczne. Książka ta jest wzorem jak powinna wyglądać pozycja poświęcona kampanii wojskowej i polecam ją każdemu zainteresowanemu bataliami na zachodnich frontach wojny secesyjnej. 417 stron, 18 map.

”THE DARKEST DAYS OF THE WAR. The Battles of Iuka and Corinth” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 1997) Petera Cozzensa – późnym latem 1862 r. armie konfederackie przeprowadziły trzy wielkie operacje ofensywne, które ostatecznie zaprowadziły generała Lee nad potok Antietam, Bragga do Perryville, a generała Van Dorna i jego armię do miasta Corinth w północnym Mississippi. I książka przedstawia właśnie wydarzenia związane z tą trzecią ofensywą, analizując sytuację praktycznie od zakończenia bitwy pod Shiloh. Główne bitwy tej kampanii – Iuka, Corinth oraz późniejsze starcie pod Davis Bridge opisane są bardzo szczegółowo, co poparte jest dokładnymi mapami, często na szczeblu poszczególnych pułków. Ogólnie mówiąc jest to godne polecenia studium troszkę zapomnianej, aczkolwiek ważnej i ciekawej kampanii. 390 stron, 11 map.

FORT DONELSON ** SHILOH ** PERRYVILLE

Książka „WHERE THE SOUTH LOST THE WAR. An Analysis of the Fort Henry-Fort Donelson Campaign, February 1862” (wyd. Stackpole Books, 2003) Kendalla D. Gott’a przedstawia całokształt wydarzeń związanych ze zdobyciem przez wojska federalne fortów Henry i Donelson – kluczowych umocnień na rzekach Tennessee i Cumberland. Zwycięstwo to całkowicie załamało linię obronną konfederatów na zachodzie i przyniosło rozgłos generałowi Grantowi. Większą część książki zajmuje dokładny opis zmagań wojskowych o te dwa umocnienia, ale autor nie zapomniał również o przedstawieniu pierwszych miesięcy wojny na zachodzie, a także poświęcił osobny rozdział powstawaniu federalnej floty rzecznej. 436 stron, 17 map.

Shiloh – pierwsza naprawdę krwawa bitwa wojny secesyjnej zawsze przyciągała uwagę historyków. Na rynku dostępnych jest kilka opracowań, z których „najnowszym” jest książka Larry’ego J. Daniela – „SHILOH. The Battle That Changed the Civil War”; (New York: Touchstone Books, 1998). Autor krok po kroku opisuje zarówno bitwę jak i wydarzenia, które do niej doprowadziły. Przedstawionych jest kilka nowych interpretacji określonych sytuacji m.in. ilości ataków na tzw. Hornet’s Nest czy okoliczności marszu federalnej dywizji Lewa Wallace’a na pole bitwy. Załączone mapy są bardzo szczegółowe – na ogół przedstawiają rozmieszczenie poszczególnych pułków podczas walk. 430 strony, 15 map.
* Równie dobrym, a nawet lepiej napisanym opracowaniem poświęconym bitwie pod Shiloh jest książka Willey W. Sworda – „Shiloh: Bloody April” (New York, 1974) - 519 stron, 18 map.

”PERRYVILLE. This Grand Havoc of Battle” (Lexington: The University Press of Kentucky, 2001) Kennetha W. Noe dotyczy drugiej z wyżej wymienionych ofensyw Konfederacji – wkroczenia wojsk pod dowództwem generałów Braxtona Bragga i Kirby Smitha do stanu Kentucky, zakończonego zaciętą bitwą pod Perryville, 8 października 1862 r. Oprócz szczegółowego przedstawienia przebiegu bitwy, autor opisuje całą kampanię w Kentucky – od jej planowania, poprzez marsze i kontrmarsze, starcia zbrojne, aż do wycofania się konfederatów z tego stanu. Książka najprawdopodobniej na długie lata pozostanie definitywnym opisem zmagań o kontrolę nad stanem Kentucky w 1862 r. 494 strony, 14 map.   

** VICKSBURG **

Bez wątpienia najlepszym opracowaniem dotyczącym Vicksburga jest trzytomowe dzieło wybitnego amerykańskiego historyka - Edwina C. Bearss’a – „THE VICKSBURG CAMPAIGN” (Dayton, Ohio, 1985/86). Jest to jednak gigantyczne opracowanie – każdy z tomów liczy ponad 700 stron! (np. tom trzeci dotyczy tylko samego oblężenia i kapitulacji twierdzy). Tak więc książki Bearss’a można polecić wyłącznie osobom, które naprawdę poważnie chcą się zainteresować tą kampanią, lub ewentualnie wielbicielom postaci generała Granta.

Ostatnio pojawiły się dwie bardzo dobre książki napisane przez historyków ściśle związanych z Narodowym Parkiem Wojskowym w Vicksburgu oraz Uniwersytetem Mississippi.

Książka ”VICKSBURG. The Campaign That Opened the Mississippi” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 2004) autorstwa Michaela B. Ballarda przez wielu już została okrzyknięta najlepszym jednotomowym opracowaniem dotyczącym całej kampanii. Książka wygląda bardzo interesująco, zastrzeżenie może budzić jedynie brak tradycyjnej struktury organizacyjnej walczących armii tzw. „order of battle” - autor twierdzi, że w poszczególnych etapach i bitwach kampanii uczestniczyło zbyt wiele oddziałów i w różnych konfiguracjach, aby wkładać je do „jednego worka” i w zamian odsyła nas na stronę internetową. Również ilość jak i jakość wykonania map mogłaby być lepsza. 490 stron, 12 map.

I w końcu czas na prawdziwą „perełkę” – książkę Timothy B. Smitha - „CHAMPION HILL. Decisive Battle for Vicksburg” (wyd. Savas Beatie, 2004). Jest to pierwsze opracowanie poświęcone najważniejszej bitwie całej kampanii – Champion Hill. W pierwszych czterech rozdziałach autor analizuje początkowe etapy kampanii oraz wydarzenia mające miejsce już po wylądowaniu oddziałów Granta na wschodnim brzegu rzeki Mississippi. Znajdziemy tu m.in. szczegółowe opisy bitew pod Port Gibson, Raymond oraz zdobycia stolicy stanu – miasta Jackson. Bitwa pod Champion Hill opisana jest z godną podziwu dokładnością. Autor analizuje każdą decyzje dowódców i opisuje każde, nawet niewielkiego rozmiaru starcie – wszystko to poparte jest ogromną ilością bardzo dobrych map. Szczególnie imponujące jest przedstawienie kontrataku konfederackiej dywizji generała Bowena (złożonej z zaprawionych w bojach pułków z Missouri i Arkansas), czy postawy dwóch pułków konfederackich – 12 z Luizjany oraz 35 z Alabamy (dywizja Loringa), którym prawie w pojedynkę udało się powstrzymać szybko nadciągające oddziały federalne i tym samym umożliwić Bowenowi wycofanie z wysuniętej pozycji. Autor generalnie broni kontrowersyjnego generała Johna McClernanda, nie jest zaś fanem McPhersona, któremu wytyka błędy m.in. podczas bitwy pod Raymond. Podsumowując, jest to bardzo dobrze napisane taktyczne studium bitwy pod Champion Hill i gorąco polecam tą książkę każdemu, kto bliżej interesuje się przebiegiem bitew wojny secesyjnej. 502 strony, 41 świetnych map, na których dodatkowo znajduje się krótki opis przedstawianych wydarzeń. Wstęp do książki napisał obecny główny historyk Narodowego Parku Wojskowego w Vicksburgu – Terrence J. Winschel. 

Opracował:

Aleksander Królikowski,

lipiec 2005 r.