Wydawnictwa o wojnie secesyjnej- bitwy i kampanie-część II

Kontynuujemy przegląd najważniejszych opracowań dotyczących poszczególnych bitew i kampanii Wojny Secesyjnej – tym razem wyłącznie GETTYSBURG. Jak Redaktor trafnie przytoczył we wstępie do niniejszego numeru „Secesji”, liczbę pozycji książkowych i artykułów poświęconych tej bitwie można liczyć w tysiącach. Letnia kampania 1863 r. toczyła się o niezwykle wysoką stawkę, co sprawiło, że Gettysburg jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych bitew w historii Stanów Zjednoczonych. Nawet obecnie pojawiają się opracowania, których autorzy przedstawiają własną interpretację bitwy oraz decyzji poszczególnych dowódców. Przedstawione poniżej książki powinny być dostępne w amerykańskiej księgarni Amazon, ale mam cichą nadzieją, że może któryś z polskich wydawców zainteresuje się wydaniem kompleksowej pozycji poświęconej tej ważnej kampanii.

W następnych numerach „Secesji” przybliżymy kilka książek poświęconych bitwom i kampaniom na zachodnich teatrach wojny.

WYDANIA JEDNOTOMOWE POŚWIĘCONE CAŁEJ KAMPANII

Poniżej przedstawiam trzy moim zdaniem najlepsze opracowania dotyczące całej kampanii. Każda z książek opisuje wydarzenia od zakończenia bitwy pod Chancellorsville, aż do powrotu armii konfederackiej do Wirginii po przegranej bitwie.

Książka “THE GETTYSBURG CAMPAIGN. A Study in Command” (New York, 1968) autorstwa Edwina B. Coddingtona jest jednym z najważniejszych opracowań poświęconych bitwie pod Gettysburgiem. Jak sam tytuł wskazuje, jest to swoiste studium dowodzenia – autor skupia się na analizie decyzji poszczególnych dowódców. Zaletą książki jest dobry opis wydarzeń mających miejsce przed bitwą – czyli drogi obu armii z Wirginii do Pennsylwanii. Jeżeli chodzi o przebieg samej bitwy, to autor raczej nie wchodzi w szczegóły i analizuje ją na szczeblu poszczególnych brygad i dywizji. Pozycja bez wątpienia cenna dla historyka, ale zainteresować może także zwykłego czytelnika. Autor bazował głównie na materiałach źródłowych, same przypisy liczą ponad 220 stron. 866 stron, 12 map.

W ostatnich latach pojawiły się książki dwóch znanych historyków, które śmiało można umieścić w czołówce opracowań poświęconych bitwie pod Gettysburgiem:

“GETTYSBURG. A Testing of Courage” autorstwa Noaha Andre Trudeau (New York:HarperCollins, 2002) oraz

“GETTYSBURG” autorstwa Stephena W. Sears’a (New York:Houghton Mifflin Company, 2003).

Styl pisania obu autorów jest bardziej przystępny niż Coddingtona, co sprawia, że książki te są lepiej odbierane przez szersze grono czytelników. Czym zatem różnią się te opracowania? Książka Trudeau (694 strony) zawiera dużą ilość bardzo dobrych map (64!), co zawsze jest dużym plusem jeżeli chodzi o opracowania poświęcone kampaniom i bitwom. Opisując przebieg walk, autor stara się pokazać co działo się równocześnie na różnych frontach. Często zatem przenosi nas z jednego miejsca na drugie, co w połączeniu ze świetnymi mapami (na których zawsze umieszczona jest godzina) wyszło mu znakomicie. Książka Sears’a (623 strony) napisana w jego starym dobrym stylu, jest bardziej uporządkowana (ale i może przez to trochę monotonna), zawiera mniej map (19), ale za to liczne fotografie, których w książce Trudeau brakuje.

Jeżeli chcemy posiadać jedną dobrą książkę o Gettysburgu, Sears lub Trudeau są najlepszym wyborem, przy czym Trudeau chyba lepiej przypadnie do gustu osobom co nieco zapoznanym z tą tematyką.

KSIĄŻKI HARREGO W. PFANZA

Harry W. Pfanz jest uznawany przez historyków amerykańskich za najwyższy autorytet jeżeli chodzi o bitwę pod Gettysburgiem. Połowę swojego życia spędził na studiowaniu tej tematyki, m.in. przez 10 lat pracował jako historyk Narodowego Parku Wojskowego w Gettysburgu. Pfanz jest autorem trzech książek, dotyczących określonych fragmentów bitwy. Przedstawia plany dowódców, rozmieszczenia jednostek oraz bardzo dokładnie opisuje przebieg walk, często na szczeblu poszczególnych pułków. Całość uzupełniają doskonałe mapy (z rozmieszczeniem pułków), które dodatkowo zawierają krótkie opisy wydarzeń, które przedstawiają. Trzy książki w wspaniały sposób przedstawiają wydarzenia, które miały miejsce podczas pierwszych dwóch dni bitwy.

W książce „GETTYSBURG. The Second Day” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 1987) autor opisuje atak konfederatów drugiego dnia bitwy na lewe skrzydło armii Unii. Doskonałe opisy walk o Mały Okrągły Szczyt, Pole Pszenicy, Brzoskwiniowy Sad i Grzbiet Cmentarny. 601 stron, 13 map.

Książka „GETTYSBURG. Culp’s Hill and Cemetery Hill” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 1993) jest uzupełnieniem poprzedniej pozycji i poświęcona jest walkom toczonym na prawym skrzydle armii Unii drugiego i trzeciego dnia bitwy. Autor przedstawia rolę jaką odgrywał korpus Ewella w planach generała Lee, dokładnie opisuje walki o Wzgórze Cmentarne i Wzgórze Culpa, a także mniej znane aspekty bitwy - zmagania snajperów w południowej części miasta, czy potyczkę federalnej kawalerii z brygadą Stonewalla na drodze do Hanoveru (wokół tzw. Brinkerhoff’s Ridge). 507 stron, 15 map. 

„GETTYSBURG. The First Day” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 2001) - oprócz generalnego przedstawienia wydarzeń, które doprowadziły do konfrontacji pod Gettysburgiem, autor dokładnie opisuje co wydarzyło się pierwszego dnia bitwy. 472 strony, 16 map.

*Innym bardzo dobrym opracowaniem dotyczącym pierwszego dnia bitwy jest książka Davida G. Martina „GETTYSBURG. July 1” – revised edition, Conshohocken Pa. 1996. 736 stron, 20 map.

INNE

„PICKETT’S CHARGE - THE LAST ATTACK AT GETTYSBURG” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 2001) autorstwa Earla J. Hessa to definitywny opis wielkiego ataku konfederatów trzeciego dnia bitwy. Autor wyjaśnia dlaczego atak został zorganizowany, jakie błędy popełniono, a także dokładnie analizuje jego przebieg. Książkę można porównać do książek Pfanza o pierwszych dwóch dniach bitwy. 497 stron, 10 map, liczne zdjęcia.

Dopiero co wydana książka Kenta Mastersona Browna „RETREAT FROM GETTYSBURG. Lee, Logistic and the Pennsylvania Campaign” (Chapel Hill:University of North Carolina Press, 2005) poświęcona jest wydarzeniom mającym miejsce od zakończenia ataku Picketta - trzeciego dnia bitwy, aż do powrotu armii konfederackiej do Wirginii. Autor pracował nad tą książką przez 20 lat i jest to wartościowa pozycja, ponieważ wydarzeniom które opisuje inne opracowania poświęcają na ogół tylko jeden rozdział. Odwrót konfederatów spod Gettysburga był niezwykle skomplikowanym i trudnym przedsięwzięciem, ponieważ obciążeni byli ogromną ilością wozów z rannymi i zaopatrzeniem. Do tego dochodziła zła pogoda, trudny teren i nieprzyjaciel, którego kawaleria wielokrotnie atakowała wycofujące się kolumny. Książka wyjaśnia w jaki sposób udało się im wycofać do Wirginii i dlaczego nie doszło do kolejnej walnej bitwy z armią federalną na północ od Potomaku. 534 strony, 21 bardzo dobrych map.   

Opracował: Aleksander Królikowski
maj 2005 r.