KOBIETY W AMERYKAŃSKIEJ WOJNIE DOMOWEJ

Mary i Varina

Jest to trzecia część z cyklu sześciu artykułów napisanych dla SECESJI N&S, które przedstawiają rolę kobiet w amerykańskiej wojnie domowej.  Część III koncentruje się na na dwóch First Ladies-Mary Todd Lincoln i Varinie Davis. 

Mary Ann Todd urodziła się w dnie 13 grudnia 1818 roku w Lexington, Kentucky; jako jedno z 7 dzieci Roberta Smith Todda i jego małżonki, Elizy Parker Todd. Toddowie byli zamożną i znaną rodziną w Lexington. Matka Mary zmarła w roku 1825, a jej ojciec ożenił się ponownie rok później. Mary wspomina swoje dzieciństwo, jako bardzo samotne, chociaż należeli oni do arystokracji w Lexington, która prowadziła intensywne życie towarzyskie, a dzieci kształciła prywatnie.

Zbliżając sie do wieku 21 lat Mary udała się do Springfield, Illinois, aby tam zamieszkać u swej siostry Mrs. Ninian Edwards. Tu właśnie poznała Abrahama Lincolna-którego określiła jako:"biednego, nic nie znaczącego człowieka" w tym czasie. Trzy lata później, po burzliwym okresie narzeczeństwa i zerwanych zaręczynach doszło w końcu do zawarcia związku małżeńskiego. Pomimo znacznych różnic w pochodzeniu społecznym i charakterach zostali połączeni trwałym uczuciem oraz głęboką wiarą Mary w zdolności męża, a także jego niezwykłą tolerancję dla jej nieznośnego czasami zachowania. W czasie nastepnych 11 lat mieli oni czwórkę dzieci. Byli to: Robert (1843-1926), Edward ("Eddie") 1846-1850, William ("Willie") 1850-1862, oraz Thomas ("Tad") 1853-1871. Niestety, jedynie Robert nie zmarł w dzieciństwie i dożył starości. Mary była bardzo troskliwą i kochającą matką. Wszystko poświęcała swej rodzinie.

Ich wspólne lata w Springfield zmusiły Mary do ciężkiej pracy ponieważ rodzina miała ograniczone środki na utrzymanie, co było niełatwe dla kobiety wychowanej w luksusie, która nie znała dotąd ciężaru odpowidzialności. Ale jej niezachwiana wiara w męża została nagrodzona z chwilą wyboru go na prezydenta Stanów Zjednoczonych w 1860 roku.

Mary Todd Lincoln

Library of Congress

Chociaż rola żony prezydenta w Waszyngtonie spełniała całkowicie jej wygórowane ambicje towarzyskie, to jednak lata spędzone w Białym Domu były mieszaniną triumfów z niedostatkiem. Jako Pierwsza Dama Ameryki Mary poświęciła wiele czasu na odnowienie zapuszczonej nieco siedziby władz tj. White House. Ogromne wydatki z tym związane spowodowały wiele złośliwych komentarzy. W miarę upływu wojny secesyjnej Południe uważało ją za zdrajczynię ich sprawy z powodu miejsca urodzenia, natomiast zwolennicy Unii stale podejrzewali ją o sympatie i działania na rzecz buntowników. Kiedy Mary wydawała bale i przyjęcia była oskarżana o nie patriotyczne ekstrawagancje. Willie, ukochany jej synek , zmarł w Białym Domu w roku 1862. Nastały czasy głębokiej żałoby.   W tym czasie Mary zawiesiła wszelki przyjęcia i dyplomatyczne obowiązki, a wówczas została oskarżona, że nie wypełnia obowiązków, które zwyczajowo ciążą na żonie prezydenta. Zgodnie ze świadectwem Elizabeth Keckley, jej osobistej szwaczki, wpadła ona w tak głęboką depresję, że Lincoln ostrzegał ją kilkakrotnie, iż zmuszony będzie ją oddać pod opiekę psychiatrów o ile nie odzyska samokontroli.

Mary często odwiedzała szpitale zabierając z sobą jedzenie, kwiaty i upominki dla rannych żołnierzy. Czytała książki żołnierzom, pisała za nich listy do rodzin, a z okazji świąt Bożego Narodzenia przeznaczyła 1000$ na uroczystą kolację w szpitalu wojskowym. Mary stale wpierała Contraband Relief Association, stowarzyszenie które pomagało zbiegłym z Południa w czasie wojny niewolnikom. W czerwcu 1863 roku Mary Lincoln brała udział w groźnym wypadku swego powozu na przedmieściach Waszyngtonu w wyniku którego została wyrzucona na ziemię i uderzył silnie głową o kamienie. Jakkolwiek prezydent bagatelizował ten incydent, to jednak jej syn Robert uważał, że matka do końca życia odczuwała skutki tego wypadku i nigdy w pełni nie wróciła do zdrowia.

Zamach na prezydenta i jego śmierć wstrząsnęły Mary Todd Lincoln do głębi. Trzymała właśnie za rękę Abrahama kiedy John Wilkes Booth strzelił w tył głowy prezydenta w teatrze Forda.  Jej ból był tak głęboki, że nie opuściła Białego Domu przez ponad pięć tygodni. W końcu 22 maja 1865 roku ubrana na czarno udała się prywatnym pociągiem do Chicago.

Przez następne 17 lat nadal bardzo cierpiała.Mary Lincoln bardzo przejmowała się znacznym obniżeniem standardu życia po opuszczeniu Białego Domu. Po prostu nie mogła znieść myśli, że jest tylko wdową po prezydencie. Ogarniały ją lęki o spędzeniu reszty życia w nędzy. Abraham pozostawił jednak wystarczające środki finansowe. Mimo to Mary w roku 1867 próbowała uzyskać pieniądze ze sprzedazy swoich starch sukien za posrednictwem handlarzy z Nowego Jorku, ale próba ta nie powiodła się. Najstarszy syn Mary- Robert był juz w tym czasie cieszącym sie duzym powodzeniem prawnikiem i niepokoiło go dziwne zachowanie matki.

W roku 1868 Mary wraz z synem Tad'em wyjechała do Europy i mieszkała tam do roku 1871. Tad uczęszczał do szkoły w Niemczech, natomiast Mary odwiedziła kilka krajów europejskicjh w czasie swego trzyletniego pobytu. Ponieważ dokuczał jej reumatyzma szukała ulgi w europejskich miejscowościach uzdrowiskowych. , cały czas męcząc się straszliwie w związku jej urojeniami o całkowitym braku środków do życia. Tad zmarł w Chicago krótko po powrocie z Europy. Mary ponownie pogrążyła się w żałobie po ukochanym synu. Po roku 1870 Mary Lincoln popadała w coraz to większy rozstrój psychiczny. Bała się bardzo zostać sama, nosiła zawsze przy sobie duże sumy pieniędzy i bezpodstawnie zamartwiała się stanem zdrowia Roberta. S Żyła w świecie iluzji w którym wizje biedy i zbrodni ciążyły nad jej chorym umysłem. Brała duże ilości środków uspakajających, często organizowała seanse spirytystyczne. Coraz większym problemem stawała się bezsenność.

Nadal lubiła podróżować, ale jej dziwaczne zachowanie i irracjonalne lęki stawały się coraz większym przedmiotem niepokoju dla jej syna Roberta. Zaczął się obawiać o dalsze życie matki i doprowadził do wszczęcia postępowania o uznanie jej za chorą psychicznie. Powołano wielu różnych świadków, którzy zeznawali o dziwacznych zachowaniach Mary Lincoln i jej niecodziennych zwyczajach. Jury złożone z 12 osób uznało ją za chorą psychicznie. Sąd w orzeczeniu stwierdził, iż nie da się określić, jak długo potrwa choroba, a jej przyczyna jest nieznana. Mary spędziła blisko cztery miesiące w prywatnym sanatorium zwanym Bellevue, a położonym w Batavii, stan Illinois. Bellevue Place było zakładem prywatnym i przeznaczonym wyłącznie dla kobiet. W czasie, gdy Mary Lincoln tam przebywała towarzyszyło jej 20 innych pacjentek-wszystkie z klasy wyższej i jedynie z niewielkimi odchyleniami od normy. Mary zajmowała dwa pokoje w prywatnej części sanatorium i była w ten spsob odzzielona od innych pacjentek. Posiłki jadła osobno w swoich pomieszczeniach. Robert, ktory mieszkał w Chicago, odwiedział matke raz w tygodniu przez cały okres pobytu w Bellevue.

Mary została wypisana z Bellevue 10 września 1875 roku. Wyjechała do Springfield, aby zamieszkać razem ze swoja siostrą Elizabeth Edwards. W dniu 15 czerwca 1876 roku sąd odwoławczy uznał, że Pani Lincoln odzyskała w pełni zdrowie psychiczne i jest zdolna do zarządzania i kierowania swoim majątkiem. Roberta zwolniono z funkcji jej kuratora. Do końca życia Mary nie wybaczyła Robertowi umieszczenia jej w Bellevue, aczkolwiek w czasie jego wizyty w maju 1881 roku doszło do częściowej zgody.
W późniejszym okresie Mary wyjechała ponownie do Europy spędzając większość czasu we Francji. Jej zdrowie stale się pogarszało i w związku z tym odwiedzała miejscowości uzdrowiskowe. Najprawdopodobniej cierpiała na nie zdiagnozowaną cukrzycę w połączeniu ze stanami zapalnymi kręgosłupa i innymi schorzeniami. Całe lata cierpiała też z powodu permanentnej migreny.

Mary Lincoln zmarła w roku 1882 w domu swej siostry w Springfield, w tym samym domu z którego 40 lat wcześniej wyszła, jako narzeczona Abrahama Lincolna. Do końca nie zrozumiana, tragiczna postać. Najprawdopodobniej przyczyną jej śmierci był wylew.

*******************************

Varina Howell urodziła się na swej rodzinnej plantacji zwanej Briers, w pobliżu Natchez, stan Mississippi 7 maja 1826 roku. Jako córka właściciela plantacji Varina pobierała nauki w domu, a następnie zdała maturę w szkole w Filadelfii. Jej ojciec był zwolennikiem Partii Wigów i Varina podzielała jego poglądy na większość spraw.  Była bardzo żywą, wesołą i otwartą dziewczyną, co w tym czasie i miejscu, gdzie kobiety miały ściśle określone role w społeczeństwie, powodowało podejrzliwość i niechęć w przypadku jakichkolwiek odchyleń od tych sztywnych konwenansów

Varina miała 17 lat, kiedy po raz pierwszy spotkała Jeffersona Davisa w trakcie odwiedzin Hurricane-czyli plantacji należącej do jego starszego brata Josepha Emory Davisa. Zarządzał on posiadłościami Davisa.  “"Wujek Joe" był starym przyjacielem jej rodziny, ale wówczas po raz pierwszy spotkała kogoś z jego licznej rodziny. Davisa urzekła jej uroda i inteligencja i zanim te wizyty po dwóch miesiącach skończyły się byli już nieoficjalnie zaręczeni. Margaret Howell, matka Variny, sprzeciwiała się temu związkowi. Była przekonana, że wdowiec Davis w dodatku 18 lat starszy od jej córki nie jest właściwym kandydatem na męża. Wydawało się jej, że Davis był zbyt poważny i obawiała się, że Varina nigdy nie zastąpi mu pierwszej żony. Ostatecznie jednak ustąpiła i zakochana para pobrała się 26 lutego 1845 roku

Małżeństwo nie należało jednak do udanych. "Wujek Joe" Davis demonstracyjnie wykluczył Varinę z prawa dziedziczenia majątku Davisów.

Kiedy poskarżyła się mężowi ten stanął po stronie brata. Jefferson Davis zaciągnął się do armii na wojnę z Meksykiem nie pytając wcześniej swej żony o zgodę. Od tej pory małżonkowie pozostawali w separacji. Po wojnie Davis został wybrany do Senatu Stanów Zjednoczonych   i nie zabrał z sobą żony, aby ją ukarać za jej niepokorne postępowanie, odmienne aniżeli tego oczekiwano od małżonki w tych czasach. Chociaż później pogodzili się to jednak Davis decydował o wszystkim, nawet kiedy ma odwiedzić swoją rodzinę, a także podejmował wszystkie finansowe decyzje bez konsultacji z żoną

Chociaż Davis należał do kierownictwa Partii Demokratycznej to jego żona nadal popierała wigów i bardzo niepokoiła się pomysłami secesji uważając je za głupie i niepoważne.

Kiedy już Davis został prezydentem Konfederacji Varina niezbyt chętnie zamieszkała z nim w Richmond, ale później określała ten okres jako "cztery najgorsze lata" w swoim życiu.  Elita towarzyska Richmond unikała jej nie znosząc jej bezpośredniego zachowania się. Z kolei politycy oskarżali ją o mieszanie się w sprawy powstającego dopiero państwa.  Wkrótce po przybyciu do Richmond Varina wywołała skandal pojawiając się na przyjęciu w zaawansowanej ciąży-w owych czasach było to niedopuszczalne w wyższych sferach.

Niektórzy oskarżali ją o zbytni przepych w tych trudnych dla kraju czasach, podczas gdy inni uważali, że jest zbyt skąpa i zgarnia prezydencką pensję. Inni z kolei bardzo niechętnie patrzyli na wydawane przez nią przyjęcia uważając, że są on bardziej w waszyngtońskim stylu Jankesów i kwestionowali jej lojalność dla Konfederacji. Już w roku 1862 Varina przeczuwała nieuchronność klęski i zaczęła wyprzedawać swój osobisty majątek, aby zabezpieczyć się przed nieuchronnie nadchodzącymi ciężkimi czasami.  Mimo powszechnej krytyki jej osoby Varina wspierała wojska Południa. Przygotowywała i szyła mundury, darowała materiały na koce i robiła buty z odpadków skór. Wiele godzin spędzała w szpitalach odwiedzając rannych żołnierzy, aczkolwiek nie pracowała ochotniczo w charakterze pielęgniarki-jak wiele pań z towarzystwa-a to na osobistą prośbę Davisa.

Podobnie jak Mary Todd Lincoln,  Varina także utraciła syna w czasie zamieszkiwania w Konfederackim Białym Domu. Młodszy syn Joseph zmarł po tragicznym upadku z balkonu ich posiadłości.

Kiedy wojna domowa dobiegała końca Jefferson Davis uciekł z Richmond w początkach kwietnia 1865 r. wraz ze swoimi ministrami i podążył na południe ścigany przez wojska federalne. Zamierzał sformować rząd na wygnaniu, ale został schwytany przez żołnierzy Unii w pobliżu Irwinville, stan Georgia na początku maja 1865 i postawiony w stan oskarżenia o zdradę stanu w dniu 24 maja. W chwili aresztowania miał na sobie-celowo lub przypadkiem-reglanową pelerynę swej żony oraz czarny szal. Jeden z osobistych doradców Davisa był przekonany, że przebrał się on za kobietę w celu ułatwienia ucieczki, ale Varina była wściekła z powodu oskarżania jej męża o tchórzostwo i zaprzeczyła temu stanowczo w prasie wydawanej na Północy. W związku z aresztowanie Jeffersona Davisa Varina wraz z dziećmi została wysłana do Savannah, gdzie-jak się uskarżała-była praktycznie uwięziona, bowiem miała zakaz opuszczania miasta. Rzadko decydowała się na łamanie tego zakazu, ale jej dzieci wyjeżdżały częściej. Jednak żołnierze, spekulanci z Północy i zwolennicy Unii traktowali dzieci prominentów Południa w sposób okrutny i Varina stale martwiła się o ich bezpieczeństwo. Kiedy były niewolnik wymierzył do dzieci z pistoletu Varina zorganizowała ich wyjazd do Kanady razem ze swoją matką. Następnie zaczęła zabiegać o zwolnienie swego męża z więzienia. Słała niezliczone petycje do władz i w końcu Davis został zwolniony w maju 1867 roku. .

Od jego uwolnienia para małżonków żyła raczej osobno przez długie okresy. Varina spędzała dużo czasu w Europie oraz w Memphis, stan Tennessee. Zubożali po kilku nieudanych przedsięwzięciach biznesowych osiedli w końcu w posiadłości Beauvoir w Biloxi, stan Mississippi w r. 1879 dzięki zapisaniu tej ziemi w testamencie przez przyjaciela rodziny. Jefferson Davis zaczął pisanie swoich dwutomowych wspomnień "Powstanie i upadek rządu Konfederacji", których wydanie wsparła póżniej Varina.Po śmierci Jeffersona Varina mieszkała jeszcze jakiś czas w Beauvoir. Potem podarowała posiadłość konfederackim weteranom i przeprowadziła się do Nowego Jorku, gdzie utrzymywała się z pisania książek i artykułów do śmierci w 1905 roku.

Varina and Jefferson Davis

Circa 1868

ŹRÓDŁA: 

Abraham Lincoln Research Site, http://members.aol.com/RVSNorton/Lincoln2.html

Civilwar@Smithsonian, http://www.civilwar.si.edu/leaders_varinadavis.html

Davis, Jefferson, “The Messages and Papers of Jefferson Davis and the Confederacy”,

Chelsea House, 1966.

Varina Davis: Encyclopedia of the Confederacy, Vol I, Simon & Schuster Onc., 1993.

Randall, Ruth Painter, “Lincoln’s Sons”, Little, Brown & Co., 1955

Rhodes, James A., and Dean Jaychius, “The Trial of Mary Todd Lincoln”, Bobbs-Merrill,

1959

Sandburg, Carl, “Abraham Lincoln”, Harcourt, Brace & World, 1926

Sifakis, Stewart, “Who Was Who in the Confederacy”,  Facts on File,   New York,  1988

Tarbell, Ida A., “The Life of Abraham Lincoln”, Lincoln History Society, 1895

The White House, http://www.whitehouse.gov/history/firstladies/ml16.html