WILLIAM MAHONE - mały wielki generał

 

W tym krótkim artykule chciałbym przybliżyć postać konfederackiego generała Williama Mahone'a, który stanowi przykład pozytywnego ewoluowania dowódcy podczas wojny. Przez większą część konfliktu dowodził brygadą i wówczas niczym szczególnym się nie wyróżnił. W 1864 r. objął dowództwo dywizji i w krótkim czasie stał się jednym z najlepszych dowódców w armii generała Lee. Podczas oblężenia Petersburga jego dywizja była swoistą jednostką do zadań specjalnych, uczestnicząc w większości akcji ofensywnych na południowym odcinku frontu.

 

[Mahone]

 

William Mahone urodził się 1 grudnia 1826 r. w hrabstwie Southampton w Wirginii. Jego ojciec był miejscowym kupcem, prowadził także tawernę. W 1847 r. ukończył szkołę wojskową w Wirginii (tzw. Virginia Military Institute), po czym przez dwa lata był nauczycielem w pobliskiej akademii. Tym co go jednak pociągało było budownictwo i kolej. Począwszy od 1851 r. Mahone pracował jako inżynier przy budowie kilku linii kolejowych w Wirginii, ostatecznie zostając głównym inżynierem i nadzorcą linii obsługującej połączenie między Petersburgiem i Norfolk. W 1855 r. poślubił pannę Otelię Butler. Pomimo faktu, że z natury był bardzo drobnym człowiekiem - ważył niewiele ponad 50 kg, przy 1,70 m wzrostu - cechowała go niezwykła żywiołowość. Żołnierze, którzy nazywali go "Małym Billym" żartowali, że był w każdym calu żołnierzem, ale niewiele cali było w nim samym.

 

Mahone był zwolennikiem wystąpienia stanów południowych z Unii i wraz z wybuchem wojny został mianowany dowódcą 6 pułku z Wirginii. Kiedy wojska federalne wycofały się z Norfolk, Mahone na czele swoich ludzi wkroczył do miasta, zajmując miejscową stocznię. Następnym zadaniem, jakie mu powierzono było przygotowanie umocnień na rzece James - tzw. Drewry's Bluff, które strzegły dostępu do Richmond od strony południowej. 16 listopada 1861 r. otrzymał nominację na generała brygady. Chrzestem bojowym dla Mahone'a była dwudniowa bitwa pod Seven Pines (31.05-01.06.1862) w której dowodził jedną z brygad w dywizji generała Benjamina Hugera. Całej dywizji nie szło najlepiej w tym starciu, sam Mahone w pewnym momencie wydał rozkaz do odwrotu co skupiło na nim gniew impulsywnego generała Daniela Harveya Hilla. W trakcie reorganizacji armii, tuż przed kampanią siedmiodniową, generałowi przydzielono 5 pułków z Wirginii, z których większość będzie walczyło pod jego rozkazami już do końca wojny. W ostatniej bitwie kampani - pod Malvern Hill, brygada Mahone'a na próżno atakowała silne pozycje wroga tracą 329 żołnierzy (26 % stanu). Huger był ostro krytykowany za swoją postawę w trakcie tej kampani i Lee zastąpił go generałem Richardem H. Andersonem, podporządkowując dywizję bezpośrednio gen. Longstreetowi. Mahone został ranny drugiego dnia drugiej bitwy pod Bull Run (30.08.1862) gdy jego brygada uczestniczyła w rozstrzygającym o losie bitwy ataku. Rana okazała się na tyle poważna, że generał nie wziął udziału w kampani marylandzkiej. Ponownie na czele swojej brygady stanął podczas bitwy pod Fredericksburgiem (13.12.1862), ale nie miał tam zbyt dużo do roboty.

 

W kolejnej bitwie - pod Chancellorsville (1-4.05.1863) - jego brygada walczyła całkiem dobrze, zarówno w okolicy Chancellorsville jaki i pod Salem Church. I w końcu nadszedł Gettysburg z jakże kontrowersyjną postawą małego generała. Drugiego dnia bitwy, dywizja Andersona (już jako część III korpusu gen. A.P. Hilla) miała wspierać atak dwóch dywizji gen. Longstreeta. Trzy brygady ruszyły zgodnie z planem, czwarta tylko fragmentarycznie, a gdy przyszła pora na Mahone'a, generał nie zdecydował się ruszyć na przód. Nie pomogły nawoływania innych dowódców, nawet gdy kurier od gen. Andersona przybył z rozkazem do ataku, brygada nie ruszyła się z miejsca. Działania Mahone'a są jedną z tajemnic tego dnia pełnego pomyłek po stronie konfederatów. Ostatecznie generał utrzymywał, że nie wydał rozkazu do ataku, ponieważ Anderson osobiście rozkazał mu nie ruszać się z miejsca. Jedynym wytłumaczeniem może być fakt, że początkowo brygada miała stanowić swoistą rezerwę dywizji i rzeczywiście nie ruszać się z miejsca. Jeżeli tak, to Anderson powinien umieścić ją raczej z tyłu pozostałych oddziałów, nie zaś na styku z dywizją Pendera. Słaba postawa generała pod Gettysburgiem nie wpłynęła jednak ujemnie na jego dalszą karierę w armii.

 

Drugiego dnia bitwy pod Wilderness (06.05.1864) brygada Mahone'a była jedną z czterech brygad, które uczestniczyły w ataku Longstreeta na lewą flankę federalnej kolumny uderzeniowej (Hancock po wojnie przyznał, że Longstreet zwinął go tego dnia jak mokry kocyk). Jak zwykle jednak w szczęściu pojawiło się nieszczęście, otóż bowiem gdy lewe skrzydło armii federalnej wycofywało się w popłochu, żołnierze z brygady Mahone'a przez pomyłkę ostrzelali orszak Longstreeta, który właśnie przygotowywał ostateczne uderzenie. Generał został ciężko ranny, zginęło kilku oficerów z jego otoczenia, m.in. generał Micah Jenkins. Pomimo tego Longstreet przyznał później, że Mahone wykonał kawał dobrej roboty tego dnia i gorąco popierał jego awans. Tuż po bitwie Mahone został mianowany dowódcą dywizji w miejsce Andersona, który stanął na czele I korpusu. Dywizja ta była do tej pory raczej przeciętną jednostką i nigdy nie odznaczyła się jakimiś specjalnymi osiągnięciami. Nowy dowódca, w krótkim czasie przekształcił ją w jednostkę uderzeniową z prawdziwego zdarzenia. Na szlaku od Wilderness do Cold Harbor Mahone kompetentnie dowodził swoimi brygadami, spełniając oczekiwania zwierzchników. Gdy o świcie 12 maja federalny atak dosłownie pochłonął dywizję Eda Johnsona, wyrywając dziurę w liniach Lee, Mahone szybko odpowiedział na prośby głównodowodzącego wysyłając w zagrożone miejsce dwie brygady. Odegrały one kluczowe role w powstrzymaniu nieprzyjaciela.

 

Podczas 9-miesięcznych zmagań wokół Petersburga, główny ciężar odpierania kolejnych ofensyw Unii na południe od miasta przypadł III korpusowi generała A.P Hilla, który tworzyły trzy solidne dywizje - generałów Mahone'a, Heth'a i Wilcoxa. 21 czerwca 1864 dwa korpusy federalne (II i VI) podjęły próbę przecięcia jednej z linii kolejowych zaopatrującej miasto (Weldon Railroad). 22 czerwca konfederaci kontratakowali wzdłuż Jerusalem Plank Road.      3 brygady z dywizji Mahone'a uderzyły w flankę II korpusu, dywizja Wilcoxa zaś skutecznie opóźniła marsz VI korpusu. Sukces Mahone'a był ogromny - dwie dywizje federalne zostały przepędzone, całe pułki wzięto do niewoli. Atak ten kosztował Mahone'a około 400 zabitych i rannych, straty II korpusu federalnego zamknęły się liczbą 650 zabitych i rannych oraz 1700 wziętych do niewoli. 30 lipca część umocnień konfederackich zostało podkopanych i wysadzonych w powietrze - w tak powstały wyłom ruszyło kilka dywizji federalnych. Mahone, na rozkaz gen. Lee, udał się na miejsce eksplozji wraz z dwoma brygadami, ale widząc co się dzieje szybko posłał po jeszcze jedną. Jego żołnierze przeprowadzili serię kontrataków, które okazały się decydujące dla odparcia nieprzyjaciela. Za swoją postawę w tej bitwie Mahone otrzymał promocję na generała majora. Gdy w sierpniu wojska federalne podjęły kolejną próbę przecięcia linii kolejowej Weldon, AP Hill wysłał do akcji dywizje Mahone'a i Heth'a. 19 sierpnia oddziały te zaatakowały nieprzyjaciela w pobliżu Globe Tavern, gdzie Mahone po raz kolejny niespodziewanie uderzył we flankę federalnych.  Dwie dywizje z V korpusu gen. Warrena poszły w rozsypkę, wzięto ponad 2000 jeńców. Wkrótce jednak Warren został wzmocniony i udało mu się odbić utracony teren. Dwa dni później konfederaci ponownie zaatakowali Warrena, jednak tym razem zostali szybko odparci (w tej akcji zginął jeden z brygadierów Mahone'a - gen. Sanders). 27 października Mahone na czele dwóch brygad wspierał dywizję Heth'a i kawalerię Hamptona w bitwie nad potokiem Hatcher's Run. Generał po raz kolejny uderzył mocno w nieprzyjacielską linię rozbijając jedną brygadę, zdobywając baterię dział, kilkudziesięciu jeńców oraz trzy sztandary. Sukces okazał się jednak chwilowy - federalni szybko kontratakowali i odrzucili południowców z powrotem. Pozostałą część roku dywizja spędziła w umocnieniach wokół Petersburga, a generał w końcu znalazł czas aby podreperować nadszarpnięte wojną zdrowie.

 

Ze względu na kłopoty zdrowotne Mahone nie mógł towarzyszyć swoim żołnierzom w kolejnej bitwie nad Hatcher's Run, 6 lutego 1865 (w zastępstwie dowodził gen. Finegan). Gdy 2 kwietnia 1865 linia konfederacka na południowy zachód od miasta została przerwana, dywizja Mahone'a zajmowała pozycję na lewym skrzydle armii (koło Bermuda Hundred). Dzień wcześniej brygada gen. Harrisa została wysłana do Petersburga i żołnierze z Mississippi wzięli udział w heroicznej obronie fortów Gregg oraz Whitworth umożliwiając gen. Lee uformowanie linii obronnej na zachodnich przedmieściach i ewakuację miasta podczas nocy. Douglas Southall Freeman w swojej historii Armii Północnej Wirginii utrzymuje, że podczas odwrotu spod Petersburga jedynie dwie dywizje - generałów Mahone'a i Fielda - dysponowały odpowiednim potencjałem bojowym. 9 kwietnia Mahone i jego żołnierze skapitulowali wraz z resztą armii pod Appomatox Court House.

 

[Rozmiar: 7989 bajtów]

Po wojnie William Mahone powrócił do budowania linii kolejowych w Wirginii, w 1877 bez powodzenia starał się o fotel gubernatora stanu, w 1880 został wybrany senatorem. Umarł 8 października 1895 i został pochowany w pobliżu Petersburga. 

 

Skład dywizji Mahone'a tuż przed rozpoczęciem działań wokół Petersburga.

 

Dowódca dywizji - gen. bryg. William Mahone

 

Brygada Sandersa - gen. bryg. John C.C. Sanders

8, 9, 10, 11 i 14 pułki z Alabamy

 

Stara brygada Mahone'a - płk. David A. Weisiger

6, 12, 16, 41 i 61 pułki z Wirginii

 

Brygada Wrighta - gen. bryg. Ambrose R. Wright

3, 22 i 48 pułki z Georgii, 2 i 10 batalion z Georgii

 

Brygada Harrisa - gen. bryg. Nathaniel H. Harris

12, 16, 19 i 48 pułki z Mississippi

 

Brygada Finegana - gen. bryg. Joseph Finegan

2, 5, 8, 9, 10 i 11 pułki z Florydy

 

Literatura
:

Freeman Douglas Southall, "Lee's Lieutenants. A Study in Command" (3 tomy), New York 1942/44.

Tagg Larry, "The Generals of Gettysburg. The Leaders of America’s Greatest Battle", Da Capo Press, 2003.

Trudeau Andre Noah "The Last Citadel. Petersburg, Virgina June 1864-April 1865", Baton Rouge: Louisiana State University Press, 1993. 

Warner Ezra J. "Generals in Gray", Baton Rouge: Louisiana State University Press, 2000.

 

Opracował:

Aleksander Królikowski, luty 2006.