[Rozmiar: 76230 bajtów]
Dział ten powstał w naszym e-zinie z myślą o młodszych czytelnikach oraz o początkujących amatorach historii wojny secesyjnej, którzy nie przepadają za lekturą artykułów historycznych nawet w tak zwięzłej formie, jak prezentowane w SECESJI N&S. Historię można poznawać także poprzez Silva Rerum, czyli zbiór najrozmaitszych wiadomości z danej dziedziny.

[Rozmiar: 1102 bajtów]


I. Opowieść o żołnierzu dwóch armii

Franklin Coxe zwany swojsko Frank (1839-1903) był wspaniałym okazem rodu męskiego. Majc lat 19 mierzył blisko 2 metry przy[Franklin Coxe] wadze 99 kg i był bardzo przystojny. Pochodził z bogatej rodziny plantatorów z Płn. Karoliny, która miała także dużo ziemi w stanie Pennsylwania. Odebrał staranne wykształcenie w stanowej uczelni Karoliny Płd. Furman University w Greenville, a potem w University of Pennsylvania zdobywając zawód inżyniera-górnika. Jego rodzina posiadała bowiem kopalnie węgla w pobliżu Wilkes Barre i tam właśnie rozpoczął pracę zawodową.

Po wybuchu wojny Frank wrócił do Greenville i wstąpił do pułku piechoty tworzonego przez pułkownika Josepha Kershawa znanego potem, jak 2. pułk z Karoliny Płd. Coxe walczył z tym pułkiem w pierwszej bitwie pod Bull Run w lipcu 1861 r. Kilka tygodni później Kongres uchwalił ustawę o konfiskacie posiadłości ziemskich należących do rebeliantów. Zagrożone zostały plantacje i kopalnie należące do rodziny Coxe w Pennsylwanii i w tej sytuacji Frank zwrócił się o zwolnienie z wojska, gdzie nie zdążył awansować. Prezydent Jefferson Davis udzielił mu bezterminowego urlopu, a Coxe wynajął na swoje miejsce zastępcę, czyli osobę nie podlegającą obowiązkowej służbie wojskowej, ale pragnącą służyć w armii za odpowiednią opłatą.

Następne lata Coxe spędził w Pennsylwanii doglądając rodzinnych interesów, które w wyniku wojny układały się doskonale. Ale i jego w końcu powołano do armii federalnej w połowie 1863 roku. I znowu Frank sowicie opłacił swego zastępcę unikając trudów i niebezpieczeństw służby wojskowej. W dokumentach sprawa wyglądała więc tak, że Frank walczył jednocześnie po obu stronach konfliktu! Sytuacja ta była w pełni zgodna z ówczesnym prawem. Pod koniec wojny obaj zastępcy Franka polegli w jednej bitwie i od tej pory Coxe poczuwał się do moralnej odpowiedzialności za ich śmierć. Co więcej-Frank do końca życia był przekonany, że jego południowy substytut zabił w tej bitwie substytuta federalnego. Czyli w pewnym sensie Coxe zginął z własnej ręki per procura! Tego oczywiście nie udało się nigdy udowodnić i należy przyjąć iż były to fantazje spowodowane wyrzutami sumienia.
Bajecznie bogaty Coxe tytułował się do końca życia pułkownikiem, ale ani on ani też żaden z jego zastępców nie wyszli nigdy poza najniższy stopień zwykłego szeregowca. Na zamieszczonej tu fotografii widać słusznej postury "pułkownika" wraz z córką Daisy. Bogaci i dobrze urodzeni zawsze wychodzili najlepiej na wojnach.


II. Ciekawostki

1/ Starszy brat generała Roberta Lee był czarną owcą swej rodziny. Łajdak i nicpoń Henry Lee nazywany był "Black Horse Harry Lee" w nawiązaniu do przydomka ich słynnego ojca zwanego "Light Horse Harry". Henry był bardzo podobny do ojca, ale niestety na podobieństwie zewnętrznym się to kończyło.

2/Czym zajmował się kapitan Philip H. Sheridan jesienią i zimą w latach 1861-62? Pracował w pocie czoła jako biegły rewident nad kwitami Armii Południowo-Zachodniej. Wiadomość ta nie jest jednak zbyt prawdziwa. Armia ta powstała dopiero 25 grudnia 1861 r. z trzech departamentów: Missouri, Eastern Arkansas oraz Tennessee. Dowodzili nią kolejno generałowie: S. R. Curtis, Frederick Steele, E. A. Carr i W. A. Gorman. Niewątpliwie jednak konieczność likwidacji dotychczasowych sztabów i powołanie nowego wymagało bilansów i rozliczeń i na tym polegało to nieznane zadanie późniejszego sławnego generała. I ta wersja nie jest jednak ostateczna. Badanie finansów Departamentu Missouri zlecił Sheridanowi gen. Henry Halleck, który obejmował to stanowisko po gen. Fremoncie. Zostawił on po sobie gigantyczny bałagan i nadużycie sięgające 12 milionów dolarów! W nagrodę za swoją pracę Sheridan został głównym kwatermistrzem nowej armii. W maju 1862 r. otrzymał dowództwo 2. pułku kawalerii z Michigan mimo, że nie miał żadnych wcześniejszych doświadczeń w kawalerii. We wrześniu tego roku był już generałem, a w kwietniu 1863 generałem majorem. W ciągu 6 miesięcy zaszedł tak wysoko zaczynając od stopnia kapitana i funkcji rewidenta.

3/ Do jesieni 1861 r. blisko 20 kongresmanów wstąpiło do wojsk Unii. Czterech z nich było generałami, a 10 dowódcami pułków piechoty lub kawalerii. Jednym z nich organizator 8. pułku kawalerii z Illinois płk. John Farnsworth, który po awansie na stopień generała zrezygnował z powodów zdrowotnych ze służby i ponownie został wybrany do Kongresu.

4/ Przed wybuchem wojny 76% oficerów, czyli 821 czynnych w armii, było absolwentami akademii West Point. Z tej liczby tylko 184 tj. 22,4% podało się do dymisji i odeszło pod sztandary Konfederacji.

5/ Obrońca fortu Sumter w r. 1861 mjr. Anderson otrzymał awans na stopień majora tylko w wyniku osobistej interwencji ówczesnego ministra wojny i swego przyjaciela Jeffersona Davisa, który pełnił tą funkcje w latach 1853-57. W trakcie bombardowania fortu Sumter konfederaci wznosili radosne okrzyki, kiedy obrońcom udało się odpowiedzieć ogniem na ich huraganowy ostrzał.

6/ Członkiem ekskluzywnej Filadelfijskiej Akademii Nauk był węgierski uczony Janos (John) Xantus, który odbył wiele ekspedycji na dziewicze tereny Stanów Zjednoczonych w latach 50-tych przywożąc wiele próbek minerałów i okazów przyrody. W czasie wojny domowej służył w wojskach Unii w stopniu szeregowca, a po powrocie do swego rodzinnego kraju został dyrektorem ZOO w Budapeszcie.

[Rozmiar: 2358 bajtów]


III. Marynarka wojenna wojny secesyjnej w poezji

Niewielu było poetów w tym rodzaju broni. Jednym z nich był Henry Howard Brownell (1820-1872), który służył pod rozkazami słynnego admirała Davida G. Farraguta na okręcie "Hartford". Brał on udział w brawurowym ataku floty na Nowy Orlean w kwietniu 1862 r. i w zdobyciu Mobile Bay w sierpniu 1864 r. Pisał przede wszystkim wiersze związane z służbą na okrętach wojennych, jak np. "The River Fight" czy "The Bay Fight".
Brownell znając od podszewki służbę na okrętach wojennych nie ogranicza sie tylko do górnolotnych metafor, ale podaje w swoich wierszach sporo realistycznych szczegółów. Zamieszczam poniżej fragment wiersza "The River Fight" , gdzie słyszymy komendy wydawane przez kapitana okrętu.

Send your to' gallant mast down
Rig in each flying jib-boom!
Clear all ahead for the loom
Of traitor fortress and town.

In with your canvas high-
We shall want no sail to fly!
Topsail and foresail, spanker and jib,
(With the heart of oak in the oaken rib,)
Shall serve us to win or die!

Trim every hull by the head,
(So shall you spare the lead)
Lest, if she ground, your ship swing round,
Bows in-shore, for a wreck-
See your grapnells all clear, with pains,
And a solid kedge in your port main_chains,
With a whip to the main yard-
Drop it, heavy and hard,
When you grapple a traitor deck!

Można tu nieźle poznać terminologię żeglarską- nazwy żagli np. jig=kliwer, spanker=bezan itp. Grapnells w tym znaczeniu to haki abordażowe przeznaczone do zdobywania wrogich okrętów. Rzadko je stosowano-na ogół wystarczała artyleria okrętowa.
Wiersz "General Orders" to fragment poematu "The River Fight" (Mississippi River, April 24, 1862) po raz pierwszy opublikowany w r. 1866 w tomie "War Lyrics and Other Poems" w Bostonie. Korzystałem z współczesnego wydania "The Poetry of the American Civil War" opracowanego przez Lee Steinmetza, wyd. Michigan State University Press, 1991.
[mapa Mobile Bay]

Zamieszczam tu oryginalną mapę ze zdobycia Mobile Bay w której to akcji brał udział okręt naszego poety "Hartford", jako jeden z 18 okrętów dowodzonych przez admirała Farraguta.


Redaguje: Zbig Kurzawa, współpraca Alex Królikowski
Rozpoczęto ten dział w styczniu 2005 r.
Publikacja wyd. VIII w SECESJI N&S nr 1/2007 w dniu 30 marca 2007 r.
Copyright Zbig Kurzawa Penkalski - all rights reserved.
W tym dziale wykorzystano przede wszystkim wiadomości z Internetu, magazynu North&South oraz notatek własnych z licznych lektur.
Opracowanie graficzne-Zbig Kurzawa
Komercyjne wykorzystanie zdjęć i materiałów za zgodą Redakcji serwisu.