Z PLECAKA KONFEDERATA

Dział ten powstał w naszym e-zinie z myślą o młodszych czytelnikach oraz o początkujących amatorach historii wojny secesyjnej, którzy nie przepadają za lekturą artykułów historycznych nawet w tak zwięzłej formie, jak prezentowane w SECESJI N&S. Historię można poznawać także poprzez Silva Rerum, czyli zbiór najrozmaitszych wiadomości z danej dziedziny.

I. Arystokracja w polu

Potomkowie najstarszych rodów europejskich poszukiwali przygody w wojnie secesyjnej. Jednym z nich był Felix Constantin Alexander Nepomuck książę zu Salm-Salm (1828-1870). Ukończył on szkołę kadetów w Berlinie i w wieku 18 lat otrzymał stopień podporucznika. Przez 12 miesięcy służył w gwardii kirasjerów, a potem dostał przydział do 11. pułku huzarów. Młody książę po raz pierwszy wąchał proch w czasie pierwszej wojny o Scheswig-Holstein (1848-1849). Służył w sztabie pułku w czasie bitwy o Aahaus 18 maja 1849 roku, gdzie miał rozkaz pozostać na tyłach. Mimo to książę zebrał kilku huzarów z ochrony sztabu i ruszył do walki. Na jego drodze stanął silny oddział duńskiej kawalerii w rezultacie czego zapalczywy oficer nie tylko został ranny, ale także wzięto go do niewoli.
Po wyleczeniu ran i powrocie do gwardii huzarów służył tam do roku 1854, po czym zrezygnował i wstąpił do cesarsko-królewskiej armii austriackiej w stopniu porucznika. Tam dzielnie stawał w wojnie z Włochami w r. 1859, a zwłaszcza w bitwie pod Solferino (24 czerwiec 1859). Żył jednak na wysokiej stopie i zaciągał ogromne pożyczki, co spowodowało wydalenie z wojska za zachowanie niegodne oficera. Długi ostatecznie spłacił ojciec, ale wysłał syna na wszelki wypadek do Ameryki. Tam trafił na okres początku wojny domowej i postarał się o przydział do wojska. W stopniu pułkownika Felix Salm został szefem sztabu w dywizji ochotników niemieckich dowodzonej przez gen. Ludwiga Blenkera (1812-1863).
Książę brylował na waszyngtońskich salonach, tam też poznał 22-letnią pannę Agnes Leclerq Joy (1840-1912) ze starej, amerykańskiej rodziny. Została jednak z niej wyklęta za wybranie zawodu aktorki i artystki cyrkowej. Huczne wesele tej pary odbyło się 30 sierpnia 1861 roku w Waszyngtonie. A potem nadszedł czas wojny- już w listopadzie Felix Salm objął dowództwo 8. pułku piechoty z Nowego Jorku znanego po nazwą Pierwszego Pułku Niemieckiego. Z tym pułkiem książę walczył pod Cross Keys w czerwcu 1862 r., potem pełnił służbę w ochronie stolicy. Kolejne bitwy to kampania Drugie Bull Run, Antietam i Fredericksburg. Pułk Salma brał też udział w niesławnym "marszu błotnym" Burnside'a w styczniu 1863 r.
W kwietniu 1863 r. pułk rozwiązano, a pozostali żołnierze zasilili 68. pułk z Nowego Jorku w Mayo. Razem z tą jednostką książę walczył pod Chancellorsville i pod Gettysburgiem. Po zakończeniu tej ostatniej kampanii pułk przeniesiono na front zachodni, gdzie brał udział w kampaniach Chattanooga, Atlanta i Knoxville. Później pułk walczył z partyzantką konfederatów w Tennessee i Alabamie i wówczas to Salm dowodził czasowo brygadą. Po wojnie Salm był wojskowym gubernatorem północnej Georgii z Atlantą. Został zwolniony ze służby w listopadzie 1865 r. w stopniu generała brygady i z doskonałą opinią jego przełożonego gen. Charlesa Crufta.
Księżna Salm-Salm w czasie całej wojny towarzyszyła mężowi pracując niestrudzenie nad opieką medyczną i zaopatrzeniem szpitali polowych. Dalsze losy tej pary są barwne i niezwykle. Książę zaoferował swoje usługi cesarzowi Meksyku Maksymilianowi, którego znał z czasów swej służby w armii austriackiej. W stopniu pułkownika dowodził oddziałem ochotników belgijskich. Po upadku cesarstwa Salm miał zostać rozstrzelany, ale na osobistą prośbę żony został ułaskawiony przez prezydenta Benito Juareza.
Po powrocie do Europy Salm wrócił do armii pruskiej i służył w jednostce o nazwie Konigen Augusta Garde-Grenadier Regiment. Z tym pułkiem walczył w wojnie z Francją i poległ w bitwie pod St.Privat 18 sierpnia 1870 roku. Oto żywot wojownika.

II. Piesza kawaleria

Mianem „pieszej kawalerii” określa się żołnierzy generała Thomasa „Stonewalla” Jacksona, którzy w latach jego świetności potrafili utrzymać wysokie tempo marszu i co z tym związane pokonywali duże odległości. Marsz na ogół rozpoczynał się tuż przed/lub o świcie, następnie żołnierze maszerowali przez 50 min. mając 10 min. przerwy w każdej godzinie. Generał preferował taki układ, ponieważ uważał, że żołnierz będzie żwawiej maszerował wiedząc, że odpoczynek jest niedaleko. Jeżeli nie było jakiś nadzwyczajnych okoliczności, generał zarządzał również godzinną przerwę na lunch. Wyćwiczona w tym trybie „piesza kawaleria” biła rekordy przebytej odległości, niekiedy pokonując dziennie nawet do 40 kilometrów.

III. Żołnierki

Podczas wojny całkiem pokaźna liczba kobiet zdecydowała się przebrać za mężczyzn aby móc bezpośrednio uczestniczyć w działaniach wojennych. Co najmniej 400 kobiet znanych jest z nazwiska, a całkowita liczba może przekroczyć tysiąc. Na ogół kierowała nimi chęć towarzyszenia mężowi lub krewnym. Jedną z najbardziej znanych kobiet-żołnierzy była Jennie Hodgers, która mając 19-lat wstąpiła w szeregi 95 pułku z Illinois jako „Albert Cashier”. Jennie walczyła pod Vicksburgiem, następnie w Luizjanie oraz pod Nashville. Jeden z towarzyszy broni tak ją wspominał: Cashier nigdy nie brał udziału w żadnych grach, siedział tylko i obserwował. Miał bardzo małe ręce i stopy...był najmniejszym facetem w całej kompanii. Przez cały czas służby nikt nie zdołał rozpoznać jej prawdziwej tożsamości, co więcej 1899 r. przeszła pomyślnie badania lekarskie, które pozwoliły jej pobierać wojskową emeryturę. Prawda wyszła na jaw dopiero w roku 1911, kiedy znalazła się w szpitalu na skutek wypadku.

IV. Różne

Znany jest tylko jeden oficer, który nigdy nie przyjął awansu do stopnia generała, nie pobierał też pensji z tym stopniem związanej. Był to Herman Haupt, wybitny specjalista od budowy linii kolejowych. To jemu Unia zawdzięcza stworzenie sieci dróg żelaznych na potrzeby wojska oraz błyskawiczną odbudowę zniszczonych przez konfederatów mostów i wiaduktów.

W latach 1850-1861 w akademii wojskowej West Point nauczało 155 oficerów, z czego tylko 23, czyli 14% oferowało swoje usługi Konfederacji. Przeczy to tezie, jakoby najlepsi oficerowie poparli secesję. Tak było jedynie w kawalerii.

I na koniec jeszcze o arystokratach. Generał major Camille Armand Jules Marie, książę de Polignac (1832-1913) walczył po stronie Konfederacji w składzie Armii Tennessee. Jego córka, markiza de Courtivron, przyjechała w czasie I wojny światowej do Wirginii, aby przekazać temu stanowi szablę generała, którą miał mu zapisać w testamencie.

Redaguje: Zbig Kurzawa, współpraca Alex Królikowski
Rozpoczęto ten dział w styczniu 2005 r.
Publikacja wyd. VI w SECESJI N&S nr 1/2006 w dniu 08 marca 2006r.
Copyright Zbig Kurzawa Penkalski - all rights reserved.
W tym dziale wykorzystano przede wszystkim wiadomości z Internetu, magazynu North&South oraz notatek własnych z licznych lektur.
Opracowanie graficzne-Zbig Kurzawa
Komercyjne wykorzystanie zdjęć i materiałów za zgodą Redakcji serwisu.