Literatura dot. amerykańskiej Wojny Secesyjnej 1861-1865


Część Druga


I. Opracowania bibliograficzne.

Literatura dot. wojny secesyjnej to gigantyczny zbiór książek, dokumentów, fotografii, publikacji naukowych oraz stron internetowych. Odkąd padły pierwsze strzały w 1861 roku ukazało się ponad 80 tys. książek, a dzisiejsza średnia dla Stanów Zjednoczonych wynosi jedną książkę dziennie. Jak zapanować nad tym informacyjnym chaosem, w jaki sposób odszukać potrzebne informacje, aby nie powtarzać dawno odkrytych faktów i wyczerpująco zbadać literaturę przedmiotu we własnym opracowaniu naukowym?
Wielkiego dzieła w tym zakresie dokonał pracownik naukowy biblioteki z New York Public Library Charles E. Dornbusch, który w latach 1961-1987 opracował cztery tomy bibliografii wojny domowej obejmującej wszelkie publikacje z tej dziedziny. Tom II ukazał się w r.1967, tom III w 1972, a tom IV w 1987. Już po śmierci autora tego dzieła zaistniała konieczność jego uzupełnienia o nowe publikacje. Silas Felton i wydawnictwo Morningside dokonało tego wydając zrewidowany tom IV bibliografii, który zawiera wykaz wszystkich autorów z poprzednich tomów, jak i uzupełnia lukę ostatnich 15 lat.
W tej części mojej bibliografii przedstawię także wszelkiego rodzaju tematyczne zestawienia bibliograficzne, które -mam nadzieję- będą przewodnikiem po ogromnej liczbie publikacji z lat 1861-2004. Przypominam, że w dziale linków w poz.7-9 zamieściłem także kilka interesujących zestawień bibliograficznych.

1/MILITARY BIBLIOGRAPHY OF THE CIVIL WAR VOLUME IV (4) (CLOTH) by FELTON, SILAS/CHARLES E.DORNBUSCH
wyd. Morningside Bookshop, cena 75$.
Pozostałe trzy tomy bibliografii Dornbuscha są nadal do nabycia w księgarni AMAZON w cenach od 25-30$ za tom. Każda biblioteka amerykanistyczna powinna mieć to źródłowe wydawnictwo w swoich zbiorach.
[Rozmiar: 62387 bajtów] W dalszej części tego działu omawiać będę inne opracowania bibliograficzne dot. poszczególnych, szczegółowych dziedzin związanych z wojną domową.

2/Medycyna w czasie wojny secesyjnej
Sztandarowym wydawnictwem w tej dziedzinie jest praca "Microbes and Minie Balls: An Annotated Bibliography of Civil War Medicine", autor Frank R. Freemon, wyd.Fairleigh Dickinson University Press 1993.
Jest to bibliografia opracowań dot. medycyny w czasie wojny domowej w szerokim tego słowa znaczeniu. Autor podzielił swoją pracę na dwie części: źródła pierwotne oraz źródła wtórne. W pierwszj części autor omawia krótko artykuły z fachowej prasy medycznej jak np. Boston Medical and Surgical Journal z okresu wojny. Natomiast w drugiej zamieścił szersze opracowania korzystające ze źródeł pierwotnych.
Przed napisaniem czegokolwiek na ten temat powinniśmy odwiedzić National Museum of the Civil War Medicine w Frederick, stan Maryland. Pamiętamy to miasto-trzy inwazje Konfederatów, 38 potyczek i dwie duże bitwy: South Mountain i Monocacy. Znajdziemy tu wiele naukowych publikacji oraz opracowań, także linki do innych ciekawych miejsc dot. medycyny z tego okresu.

3/ Bibliografie stanowe
Ten rodzaj bibliografii funkcjonuje głównie w Internecie. Dla przykładu podam tu kilka takich kompilacji przygotowanych przede wszystkim przez stanowe biblioteki.

  • Ohio Civil War Bibliography
  • Floryda Civil War Bibliography
  • South Carolina-cz.I Piechota i cz.II Artyleria
  • Bibliography for Illinois
  • Stan Arkansas
  • 4/ Bibliografie dotyczące poszczególnych rodzajów broni.
    Te z reguły opracowali badacze-amatorzy zajmujący się wojną domową. Oto kilka przykładów.

  • Artyleria
  • Marynarka Wojenna lub inna wersja

  • Jednym z pierwszych opracowań bibliograficznych dot. marynarki wojennej była praca autorstwa Myron'a J.Smith'a, Jr. American Civil War Navies: a Bibliography. Metuchen, NJ: Scarecrow Press, 1972. str. 347. Zawiera ona 2800 pozycji książkowych odnoszących się do marynarki obu stron konfliktu. Nadal do nabycia w cenie od 30 do 140$ za pierwsze wydanie. Inne prace z tego zakresu-p. bibliografia pod poz.10. Tam także opracowania dot.: kawalerii, korpusu medycznego, saperów i korpusu sygnalistów.

    5/ Historie poszczególnych jednostek wojskowych są licznie reprezentowane w sieci. Wyróżniające się pułki czy brygady doczekały się wielu opracowań książkowych, nie licząc osobistych wspomnień żołnierzy czy oficjalnych spisów i rejestrów. Zob. np. Regimental Histories.
    Kompletna bibliografia wszystkich jednostek w podziale na stany, strony konfliktu i rodzaje broni znajduje się tutaj. To najbardziej obszerny zbiór w sieci.

    6/Bibliograficzne wykazy biblioteczne
    Każda szanująca się biblioteka ma wydzielony dział książek związanych z tematyką wojny domowej. Doskonałym przykładem jest Biblioteka Senatora Johna Heinza z Pittsburgh Regional History Center, która publikuje w Internecie swoje zestawienie bibliograficzne dotyczące wojny domowej w podziale na 16 kategorii. Wiele innych takich wykazów znajdziemy na stronach poszczególnych bibliotek.

    7/ Kobiety w wojnie domowej-tą tematykę najlepiej badać na podstawie oryginalnych manuskryptów, papierów rodzinnych, listów itp. Bogatą kolekcję tego typu materiałów (naturalnie poza Biblioteką Kongresu) oferuje biblioteka Duke University. Zdecydowana większość tych materiałów dot. białych kobiet, czarne kobiety w owym czasie były z reguły niepiśmienne. Jednakże w zbiorach specjalnych Duke można odszukać oryginalne dokumenty odnoszące się do tego tematu.
    Narazie w sieci udostępniono listy Rosie O'Neal Greenhow, znanego szpiega Konfederacji oraz pamiętnik Alice Williamson z 1864 r. Ta 16-letnia dziewczyna z Południa opisuje okupację Yankesów i sprawy codziennego życia na farmie. Oprócz kompletnych reprodukcji stron rękopisu, jest również wersja nadająca się do wydruku.
    Trzeci zbiór dostępny online to dokumenty Sary E. Thompson, która pracowała dla wywiadu sił Unii.
    Więcej takich interesujących dokumentów-wspomnień, listów i książek znajdziemy tutaj.
    Z książek polecam źródłową pracę "Woman's Work in the Civil War " L.P. Brocketta, dostępna także na nośniku CD w firmie H-Bar. W księgarni Amazon w tradycyjnym wydruku aktualnie nieosiągalna.

    8/ Nauka, technika i przemysł
    Podstawowe opracowanie z tej dziedziny to Trial by Fire: Science, Technology, and the Civil War, autor Charles D. Ross, wyd. White Mane 2000. Możliwa do nabycia w Amazon za ok.25$. W pierwszej części autor omawia postacie wojskowych inżynierów z tego okresu jak np. płk. Henry Pleasants czy Joseph Bailey. W drugiej części przedstawiono łodzie podwodne, wykorzystanie balonów i telegrafu polowego. W dodatkach znajdziemy m.in. stan prac nad rozwojem broni podwodnej czy lotnictwa przed wybuchem wojny. Wiele szkiców, planów oraz ilustracji.
    Inne pozycje z tej dziedziny-zob. pkt.10.

    9/ Bitwy, kampanie i dowódcy- niezwykle bogaty w publikacje dział. "Matka" wszelkich bitew ACW, czyli bitwa pod Gettysburgiem, doczekała się blisko 6 tys. publikacji. W r.2005 ukaże się zaktualizowana wersja pracy "The Gettysburg Campaign, June 3-August 1,1863:A Comprehensive, Selectively Annotated Bibliography Richarda Sauersa wydana w r.1982. Znajdziemy tam pełny wykaz dotychczas wydany prac.

    10/ Zestawienie bibliograficzne opracowane przez Michaela K. Smith'a zadziwia swoim bogactwem i rzetelnością. Podzielone na 24 główne grupy i szereg podgrup tematycznych obejmuje całość problematyki ACW, chociaż naturalnie nie wszystkie publikacje. Jest to wybór i o tym powinniśmy pamiętać korzystając z tego źródła.

    11/ Bibliografie różne
    Koleje w czasie wojny domowej
    W czasie mego pierwszego pobytu w USA otrzymałem w prezencie ciekawe opracowanie pt."The Complete History of North American Railways"wydane w 1989 r. ( Author: AVERY (Derek) editor. Description: Secaucus: Wellfleet, 1989. 1st US edition. 352pp, color, b/w illustrations, large quarto ). Dużego formatu album zawiera wiele ciekawych zdjęć, jak np. lokomotywy pośród ruin Atlanty po rajdzie gen. Shermana, czy też gen.Hermana Haupta nadzorującego odbudowę linii kolejowej w czasie wojny. A są to fotografie rozmiaru 48x38 cm na których widać najdrobniejsze szczegóły. W opracowaniu tym podkreślono znaczenie linii kolejowych w operacjach militarnych obu stron konfliktu oraz wpływ wojny na przyspieszenie rozbudowy sieci dróg żelaznych.
    Nie znalazlem tego albumu w podanym wyżej zestawieniu bibliograficznym.

    Historia więzień i obozów jenieckich
    Podstawowe książki z tej dziedziny to:
    Hesseltine, William B. Civil War Prisons: A Study in War Psychology. (Ohio State UP, 1998) klasyka, pierwsza publikacja w r. 1930, przedstawia historiograficzne kontrowersje n/t administarcji i polityki ówczesnego więziennictwa.Lista wszystkich więzień i obozow oraz strony im poświęcone- tutaj.
    Speer, Lonnie R. Portals to Hell: Military Prisons of the Civil War. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books, 1997.
    Marvel, William. Andersonville: The Last Depot. Chapel Hill : University of North Carolina Press, 1994.
    Kilka zdjęć tych ponurych miejsc znajdziesz tutaj.

    Fotografia w czasach konfliktu

    Temat obszerny i bogaty, albowiem mimo raczkowania techniki fotograficznej w latach 1861-65 wykonano zdumiewającą ilość fotografii, dzięki czemu możemy dziś oglądać wiele wspaniałych zdjęć i przekonać się naocznie o zaciętości walk oraz skali zniszczeń. Wposażenie ówczesnego fotografa pokazuje nam kilka zdjęć tutaj.
    Poszukiwania opracowań bibliograficznych należy rozpocząć od bibliografii ogólnych jak np.
    Photographica: A Subject Catalog of Books on Photography Includes Books, Pamphlets, and Selected Periodical Articles on Still Photography and Allied Topics/Author: New York Public Library Format: Book, 380 pages Publication Date: January 1984/
    Readers' Guide to Books on Photography /Author: Library Association Format: Book, 36 pages Publication Date: January 1971/
    Natomiast szczegółowa bibliografia okresu wojny secesyjnej znajduje się za pierwszym linkiem-zob. tutaj. Bibliografie dla czterech najwybitniejszych fotografów epoki, jak też notki biograficzne niektorych z nich znajdziemy także za głównym odnośnikiem.
    Dowiemy się także jak pracochłonne i trudne było wykonywanie fotografii w tamtych czasach.

    [Rozmiar: 23468 bajtów] Sprawy seksu i gwałtów w czasie wojny

    Ten trudny temat poruszył po raz pierwszy w książce "Story the soldier would'nt tell, sex in the civil war" Thomas P. Lowry. Jest ona do nabycia w Amazon za ok. 14$. Autor strony podanej w głównym odnośniku pogłębia ten temat. Dotarł on do wielu materiałów źródłowych, które ujawnia na stronie końcowej pt. Conclusion (?) and Bibliography.
    Oba te źródła wraz z ich obszerną bibliografią prawie wyczerpują tematykę, chociaż naturalnie staranny badacz zawsze może dotrzeć do większej ilości akt sądowych, aniżeli T.Lowry lub do nieznanych pamiętników czy listów.


    Zbig Kurzawa, mail: zbigkurzawa@wp.pl
    Ostatnia korekta- 16 lutego 2005 r.
    Copyright Zbig Kurzawa- wszelkie prawa zastrzeżone
    Komercyjne wykorzystanie zdjęć za zgodą właściciela serwisu.