Literatura dot. amerykańskiej Wojny Secesyjnej 1861-1865



Rozmiar: 93970 bajtów
W Bibliotece Kongresu USA znajduje się kilkadziesiąt tysięcy tytułów książek na ten temat nie licząc ogromnej ilości dokumentów i zdjęć. Tak więc nie sposób omówić choćby pobieżnie tego tematu. W Polsce natomiast wydano do tej pory niewiele książek, a ja ograniczę się głównie do subiektywnego przeglądu tych, które posiadam w swoich zbiorach lub też miałem okazję wypożyczyć i zrobić notatki.
W czasie ponad 2 lat funkcjonowania tej strony okazało się jednak, że ograniczanie się do własnych zbiorów nie jest możliwe. Dlatego dział ten rozrastał się stopniowo, ostatnio dodałem stronę drugą, a w e-zinie SECESJA N&S istnieje dział poświęcony wydawnictwom prasowym i książkowym o wojnie domowej, gdzie omawiam i polecam najciekawsze pozycje. Znacznie wzrosły moje osobiste wydatki na zakup książek i czasopism z tego okresu historycznego, ale czując się odpowiedzialny za merytoryczny poziom tej strony nie mogłem ograniczyć się do mej skromnej wiedzy z lipca 2002 roku.(dopisek z dn. 01 grudnia 2004 r.)
W podziale na kategorie przedstawia się to następująco:

I. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz historia wojny secesyjnej.

1/"Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"- H.Katz, wyd. Ossolineum 1971.
Nieco przestarzała pozycja, aczkolwiek napisana z polotem i szacunkiem dla faktów. Rażą czasem stwierdzenia o "imperialistycznej polityce USA", ale tak się wówczas pisało. Doprowadzona do II Wojny Światowej oraz kalendarium ważniejszych wydarzeń w latach 1945-65.
2/ "Wojna secesyjna 1869-1865"- Leon Korusiewicz, wyd.PWN 1985. Podstawowe i kompleksowe opracowanie historii wojny secesyjnej przez polskiego autora. Udało mi się ją nabyć w antykwariacie ATTICUS. Napisał on także "Przyczyny wojny secesyjnej w Ameryce", ale z pracą tą mogłem zapoznać się jedynie w streszczeniu angielskim /"The causes of the War of Secession in America"-American Historical Review, Vol 74, No.3(Feb.,1969),p.1089.
3/ "Historia Stanów Zjednoczonych"- P. Zaremba, wyd. Bellona 1992. Wydana po raz pierwszy przez paryską "Kulturę" w r.1957, potem uzupełniona do prezydentury Kennedy'ego. Zupełnie inne spojrzenie, bez ideologicznych naleciałości. Autor zm. w r. 1979 był żołnierzem, dziennikarzem i historykiem.
4/ "Historia USA"-Maldwyn A. Jones, wyd. Marabut 2002. Doskonałe, obszerne opracowanie wybitnego historyka brytyjskiego przedstawia szeroką panoramę dziejów USA od czasów kolonialnych, aż do roku 1992. Pozycja niezbędna w bibliotece każdego zainteresowanego historią tego kraju.
5/"Na drodze ku potędze.Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1861-1945"- Krzysztof Michałek, wyd. KiW 1999.W tytule tej książki znalazły się daty graniczne 1861 i 1945. Wymienione cezury mają związek z dwoma istotnymi z punktu widzenia historii tego kraju wydarzeniami, jakimi były wybuch wojny secesyjnej oraz zakończenie drugiej wojny światowej. Określony wynik pierwszej z wymienionych wojen przyniósł niezwykle istotne zmiany w wymiarze wewnętrznym, udział zaś USA w drugiej sprawił, że kraj ów stał się supermocarstwem współdecydującym obecnie o losach świata. Autor ten wydał także "Pod banderami Unii i Konfederacji. Wojna secesyjna 1861 - 1865 na morzach i rzekach", Warszawa 1996 oraz "Dyplomaci i okręty. Z dziejów polityki zagranicznej skonfederowanych stanów Ameryki 1861-1865",Wyd. PWN, Warszawa 1987.
[Rozmiar: 12998 bajtów] 6/ "Historia Stanów Zjednoczonych" -George Brown Tindall, David E. Shi, wyd. Zysk i S-ka 2002. Monumentalna i podstawowa praca dwóch historyków amerykańskich o uznanym dorobku. Blisko 1500 stron doskonale opracowanej syntezy dziejów USA. Dzieli się na sześć ksiąg: I. Nowy Świat; II.Budowanie narodu; III.Naród dokonujacy ekspansji; IV.Dom podzielony i odbudowany; V.Współczesne Stany Zjednoczone; VI.Wiek Ameryki.
7/ "Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"-pod redakcją naukową Andrzeja Bartnickiego i Donalda T.Critchlowa, wyd.PWN 1995. Praca obszerna, pięciotomowa, dająca cały przekrój historyczny. Poszczególne tematy opracowywali różni autorzy dlatego brak tu pewnej myśli przewodniej i jednolitej konstrukcji.
8/"Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"-Hugh Brogan, wyd. Ossolineum 2004-Synteza dziejów Stanów Zjednoczonych obejmująca okres od początków osadnictwa na kontynencie amerykańskim do czasów współczesnych. Autor obiektywnie i w sposób wyważony przedstawia wszechstronny rozwój państwa, którego zalążkiem był związek 13 kolonii zbuntowanych przeciwko metropolii, poprzez wiek XIX, kiedy rozrastało się terytorialnie i rozwijało gospodarczo, aż do osiągnięcia w XX w. statusu supermocarstwa.
9/"The Civil War Years-A Day-by-Day Chronicle of the Life of a Nation"-R.E.Denney, Sterling Publishing 1994. Wszechstronna (600 stron dużego formatu) panorama całej wojny secesyjnej przedstawiona z różnych punktów widzenia: żołnierzy, marynarzy, cywilnej ludności, południowców i Jankesów, generałów i szeregowców. Ujęcie w układzie chronologicznym-dzień po dniu.
10/ "Encyklopedia of the American Civil War"-David S. Heidler, Jeanne T. Heidler;W.W. Norton&Company 2000 r. Monumentalne dzieło, 2733 strony, wielki, encyklopedyczny format i waga. Zawiera ponad 1 600 starannie opracowanych artykułów. Ten tom po prostu trzeba posiadać w swej bibliotece.

II. Biografie Abrahama Lincolna

1/ "Lincoln"-S.B.Oates, PIW 1991- życie Lincolna było wielokrotnie opisywane, bibliografia tylko do r.1939 liczyła 4 tysiące tytułów, ale jest to jedno z pierwszych tłumaczeń biografii wydane w Polsce w serii "Biografie Sławnych Ludzi".
2/ "Abraham Lincoln"- Leon Korusiewicz, wyd. Wiedza Powszechna 1975. Pierwsza biografia wydana przez polskiego autora w kraju po r. 1956.
3/"Lincoln"D.H. Donald, wyd. Londyn 1995. Jedna z najsolidniejszych biografii, niestety nie tłumaczona na język polski. Przygotowania autora do napisania biografii 16-tego prezydenta USA trwały prawie 50 lat!
4/"Lincoln's virtues-an ethical biography"-W.L. Miller, wyd. Knopf 2002. Interesujące rozważania nad systemem wartości etycznych wyznawanych przez Lincolna. Pomaga zrozumieć niektóre jego decyzje.Tytuł pierwszego rozdziału: "Kim jest ten gość? Jest sprytniejszy niż na to wygląda." Autor określa wzorzec moralny Lincolna jako "niezamierzone przygotowanie się do wielkości."

III. Decydujące bitwy Civil War

Gettysburg 1/"Gettysburg"-G.Swoboda, wyd. Bellona 1999, z serii "Historyczne Bitwy", dobre, popularne opracowanie przełomowej bitwy w tej wojnie przez polskiego autora.
2/ "Gettysburg-a testing of courage"- N.A. Trudeau, wyd. Harper Collins 2002. Autor zajmuje się przełomową bitwą, która miała otworzyć armii Południa drogę na Waszyngton. Bardzo dokładnie udokumentowana, wręcz monograficzna pozycja. Liczne mapy i szkice, 700 stron. Nowy punkt widzenia, niweczy wiele popularnych mitów o tej bitwie
/Mówiąc o tej największej bitwie pamiętajmy, że wydana w roku 1982 bibliografia prac na temat Gettysburga liczyła 2.757 pozycji-"The Gettysburg Campaign, June 3-August 1,1863:A Comprehensive, Selectively Annotated Bibliography"-autor: Richard Sauers. Nowe wydanie tej pracy w r. 2004 przewiduje więcej niż podwojenie podanej wyżej liczby publikacji/.

3/"The last citadel"-N.A.Trudeau, wyd.LB, Boston 1991. Monografia oblężenia Petersburga w stanie Virginia. O to strategicznie położone miasto toczyły się ciężkie boje od czerwca 1864 do kwietnia 1865 r. Kiedy padł Petersburg, padło i Richmond, a kilka dni potem podpisano akt kapitulacji. W książce znajdziemy 21 map i szereg rysunków wykonanych na polu bitwy.

4/"Vicksburg 1862-1863"- Jarosław Wojtczak, wyd. BELLONA 2004 z serii "Historyczne Bitwy". Bardzo cenna pozycja w jęz.polskim. Bitwa o Vicksburg była jedną z najważniejszych kampanii amerykańskiej wojny domowej. Zdobycie tej twierdzy, którą prezydent Lincoln nazwał kluczem, bez którego nie uda się pokonać wojsk Konfederacji, zajęło armii Unii pod wodzą gen. Ulissesa S. Granta dziewięć miesięcy. Przy okazji polecam znakomitą biografię tego wybitnego dowódcy pt."GRANT" autorstwa Jean Edward Smith'a, wyd. Simon &Schuster. Prawie 800 str., za jedyne 14$ w księgarni AMAZON.

Zob. także bitwy wojny domowej

IV. Inne pozycje związane z Wojną Domową 1861-1865

1/"The photographic history of the Civil War"-wyd. The Blue and Grey Press 1987.
Nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że technika fotografii była w czasach wojny secesyjnej nieźle rozwinięta. Stąd tysiące fotografii, które dotrwały do naszych czasów i dokumentują lata bratobójczej wojny. Po raz pierwszy wydano ten album w 50-tą rocznicę wojny w roku 1911. Stał się bestsellerem, a z czasem rarytasem antykwarycznym. Obecne wznowienie pokazuje panoramę wojny domowej- pierwszej wojny tak dokładnie sfotografowanej. Jest to unikalny zapis jednego z największych konfliktów w historii ludzkości. Mam tą pracę w swoich zbiorach i to kupioną w kraju w ramach wyprzedaży. Z chwilą uzyskania więcej miejsca na moją stronę będę zamieszczał najciekawsze fotografie z tego zbioru. Zdaję sobie bowiem sprawę, że sam tekst nie przemawia tak, jak odpowiednio dobrana fotografia.

2/"Encyklopedia Historii Stanów Zjednoczonych Ameryki"- A.Bartnicki, K.Michałek, I.Rusinowa, wyd. Egross-Morex s.c. 1992.- Bogactwo faktów, teksty źródłowe, zawiera np. pełny, dwujęzyczny tekst Konstytucji USA ze wszystkimi poprawkami.

3/"Historia literatury Stanów Zjednoczonych w zarysie-wiek XVII-XIX"- A.Kopcewicz, M.Sienicka, PWN 1983. Na str. 300 znajdziemy tutaj rozdział pt."Wojna domowa w literaturze" omawiający przekrój prozy i poezji powstałej w wyniku bratobójczej wojny. Niewielu jednak poetów i pisarzy poznało realia wojny. Walt Whitman pracował jako pielęgniarz w szpitalach wojskowych, a przygoda Marka Twaina z wojną trwała zaledwie dwa miesiące. Z kolei Henry Howard Brownell brał udział w kilku bitwach morskich i opisał je w swych tomikach poezji, jak np."by a Volunteer in the U.S. Service". Nathaniel Southgate Shaler pochodził z Południa, ale walczył po stronie Unii. Wydał m.in."Poems of the Civil War".
Najlepszymi prozaikami walczącymi w wojnie byli: John deForest, Albion Tourgee, Ambrose Bierce oraz autor z Południa George Cable.

V. Uwagi bibliograficzne

1/Wnikliwe studia nad tym wycinkiem historii Stanów Zjednoczonych nie mogą pominąć szeregu prac wydanych w języku polskim, które z reguły obejmują większy obszar czasowy, aniżeli sama wojna secesyjna. Mam tu na myśli prace prof. Longina Pastusiaka, a przede wszystkim:

  • "Dyplomacja Stanów Zjednoczonych"-pierwsze wydanie w r. 1978, wznowienie uzupełnione i zmodyfikowane w r. 1997
  • "Prezydenci"- wielokrotnie wznawiana książka (moje wydanie z r.1987)
  • "Prezydenci amerykańscy wobec spraw polskich"-wyd. Bellona 2003. Jest tam rozdział pt."Abraham Lincoln a powstanie styczniowe". Autor omawia tam udział Polaków w wojnie secesyjnej.
    Warto też mieć w swoich zbiorach "Ameryka w pamiętnikach Polaków-Antologia", wybór i komentarze Bogdan Grzeloński, wyd. INTERPRESS 1988 /wydana także w jęz. angielskim/. Obok wspomnień hrabiego Adama Gurowskiego /pracował jako tłumacz w administracji Lincolna/, znajdziemy tam fragmenty pamiętników generała Włodzimierza Krzyżanowskiego oraz Ludwika Żychlińskiego. Ten ostatni pochodził z Wielkopolski i brał udział w marcu 1862 w pierwszym spotkaniu oficerów polskich z Abrahamem Lincolnem. Ciekawy materiał źródłowy.
    Inna ważna pozycja z okresu poprzedzającego wojnę to książka Michała Rozbickiego "Narodziny narodu : historia Stanów Zjednoczonych do 1861 roku", Warszawa, 1991 ; Interim.
    Można także zapoznać się z obszerna pracą Ch. i M. Beard, "Rozwój cywilizacji amerykańskiej", t.1-2, Warszawa 1961.
    Jako ciekawostkę podaję przedwojenne opracowanie dot. początków państwowości Stanów Zjednoczonych lwowskiego profesora Adama Szelągowskiego (1873-1961), "Stany Zjednoczone Ameryki Północnej U.S.A. Tworzenie państwa i konstytucji", Warszawa 1929.
    Początki państwowości przedstawia też ciekawa książka "Twórcy Stanów Zjednoczonych" Wacława Szyszkowskiego poprzez biografie Waszyngtona, Jeffersona i Hamiltona /wyd. Wiedza Powszechna, W-wa 1980 r./
    I wreszcie źródłowe zestawienia bibliograficzne czyli:
  • Ewa Zysman, "Stany Zjednoczone i Kanada w piśmiennictwie polskim 1945-1985"; Bibliografia druków zwartych, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 1986.
  • Ewa Paluszkiewicz, "Bibliografia prac na temat Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej opublikowanych w Polsce w latach 1986-1996 (druki zwarte)", American Studies Center, Warszawa 1997. Bibliografia liczy 797 pozycji w 17 działach tematycznych. Może być traktowana jako kontynuacja opracowania autorstwa Ewy Zysman.

    2/ Polacy w wojnie secesyjnej-niewiele mamy tutaj opracowań generalnych. L.Korusiewicz przytacza książkę J.Wieczerzaka "A Polish Chapter in Civil War America", New York 1967. W kraju ukazała się praca I.Rusinowej i B.Grzelońskiego "Polacy w wojnach amerykańskich 1775-1783, 1861-1865" wyd. MON 1973. A przecież blisko 4 tys. Polaków /wg M.Haimana/, w tym 166 oficerów walczyło pod sztandarami Unii, poległo ok.500 ,a w szeregach Konfederacji walczyło ok. 500 żołnierzy /wg M.Haimana ponad 1000/, poległo 100. Dlatego też ta część bibliografii będzie nadal uzupełniana w miarę dostępu do opracowań na ten temat.
    Niewątpliwie sięgnąć trzeba do prac ogólniejszych, jak "Polish Immigration to the United States"/część II książki"Polish Americans and their Communities of Cleveland"-Cleveland Ethnic Heritage 1976/, Alice Boberg, Ralph Wroblewski. Jest tam rozdział o Polakach w wojnie secesyjnej.Wymienia się tam Włodzimierza Krzyżanowskiego, Walerego Sułakowskiego i inn.
    Dużo na ten temat publikowali w USA historycy: Mieczysław Haiman (1888-1949) oraz w mniejszym stopniu Eugene Kusielewicz (1930-1996). Oto prace M. Haimana:

  • "Polacy w walce o niepodległość Ameryki. Szkice historyczne"-Chicago 1931
  • "Z przeszłości polskiej w Ameryce"-Buffalo-New York 1927
  • "Historia udziału Polaków w amerykańskiej wojnie domowej"-Chicago 1928
  • "Ślady polskie w Ameryce"- Chicago 1938
  • "Polish past in America 1608-1865"- Chicago 1939
    Pozostałe opracowania to:
  • "Poles in American History and Tradition"-Joseph A.Wytrwal, Endurance Press 1969
  • "The Poles in America"- Paul Fox, Arno Press 1970.
  • "My Name Is Million: An Illustrated History of the Poles in America"-Wiesław St.Kuniczak(1930-2000); wyd.Hippocrene Books; grudzień 1999 r. Można ją nabyć w księgarni internetowej Merlin.
  • "Polacy w Stanach Zjednoczonych Ameryki 1776-1865"- Bogdan Grzeloński, wyd. Interpress 1976
  • "Weterani Polscy w Ameryce do 1939 roku"- Teofil Lachowicz, wyd. RYTM, 2002. Autor jest historykiem, od 1990 r. mieszka w USA, wolontariusz Instytutu Piłsudskiego w Nowym Yorku. Jego książka dotyczy emigrantów- weteranów polskich z różnych okresów historii Stanów Zjednoczonych, ale dużo miejsca poświęca on uczestnikom wojny secesyjnej.
  • "Pod znakiem srebrnego i złotego orła. Polsko-amerykańskie tradycje wojskowe od XVIII do XX wieku"-H.Wielecki, Warszawa 1998. Jest to właściwie katalog wystawy, która odbyła się w Muzeum Wojska Polskiego. Zawiera on biogramy polskich oficerów walczących w wojnie secesyjnej.

    Bogatą bibliografię na temat emigracji polskiej w USA znajdziecie tutaj. Jest to wykaz opracowany przez Chicago Public Library.

    Rozmiar: 7918 bajtów
    3/ Na stronie 669 poz. I/6 wykazu literatury znajdziemy rozdział pt. ZALECANA LEKTURA. Jest tam wymieniona blisko setka bardzo ważnych dla historyka opracowań dot. Wojny Domowej w podziale na następujące grupy tematyczne:
  • Historia wojny w ujęciu całościowym
  • Relacje z pierwszej ręki
  • Wojna z punktu widzenia Południa
  • Historia Północy
  • Abraham Lincoln
  • Historie poszczególnych kampanii
  • Murzyni w czasie wojny
  • Rola kobiet i grup etnicznych.
    Kolejny wykaz obejmujący 81 pozycji w nieco innym podziale na grupy tematyczne znajdziemy w dziale odnośników poz.8, natomiast w poz. 9 bardzo ciekawy zestaw 322 książek w podziale na fronty zachodni i wschodni oraz część ogólną. W ramach poszczególnych teatrów działań przedstawione są prace poświęcone wszystkim niemal ważniejszym bitwom pochodzące z prywatnej biblioteki Bretta Schulte wraz z krótkimi omówieniami.
    Interesujące jest, że oba główne wykazy na pierwszym miejscu stawiają "Battle Cry of Freedom" Jamesa McPhersona. Także Allan Nevins z jego ośmiotomowym dziełem "The Ordeal of the Union" /wersja skrócona 4-tomowa nosi inny tytuł "The War for the Union" widnieje w obu zestawieniach.
    Jednakże drugie miejsce po McPhersonie pod względem popularności wśród amerykańskich czytelników zajmuje trzytomowa saga napisana z głęboką znajomością rzeczy, przez Shelby Foote'a pt."The Civil War: A Narrative". Koncentruje się bardziej na historii Konfederacji, aniżeli na działaniach federalnych.
    Pierwszy tom tego wybitnego dzieła nosi podtytuł "Fort Sumter to Perryville " i rozpoczyna się od rezygnacji Jeffersona Davisa z godności senatora oraz wyjazdu Lincolna z Springfield do Waszyngtonu. Mamy tu wszystkie wielkie bitwy od Bull Run przez Shiloh do Antietam i kończącej ten tom bitwy pod Perryville, którą stoczono w dniu 8 października 1862 r.w trakcie inwazji gen. Braxtona Bragg'a na Kentucky. Tom ten zawiera 44+2 mapy.
    Następne tomy to: "Fredericksburg to Meridian " oraz "Red River to Appomattox " równie bogato zaopatrzone w mapy i tak obszerne, że spotyka się często wydania 5-tomowe całości. Nie sposób nie mieć tych podstawowych pozycji na półkach swej biblioteki.

    STRONA DRUGA BIBLIOGRAFII


    Zbig Kurzawa, mail: zbigkurzawa@wp.pl
    Ostatnia korekta- 17 sierpnia 2007 r.
    Copyright Zbig Kurzawa- wszelkie prawa zastrzeżone
    Komercyjne wykorzystanie zdjęć za zgodą właściciela serwisu.