I. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz historia wojny secesyjnej.
1/"Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"- H.Katz, wyd. Ossolineum 1971.
Nieco przestarzała pozycja, aczkolwiek napisana z polotem i szacunkiem dla faktów. Rażą czasem stwierdzenia o "imperialistycznej polityce USA", ale tak się wówczas pisało. Doprowadzona do II Wojny Światowej oraz kalendarium ważniejszych wydarzeń w latach 1945-65.
2/ "Wojna secesyjna 1869-1865"- Leon Korusiewicz, wyd.PWN 1985. Podstawowe i kompleksowe opracowanie historii wojny secesyjnej przez polskiego autora. Udało mi się ją nabyć w antykwariacie ATTICUS. Napisał on także "Przyczyny wojny secesyjnej w Ameryce", ale z pracą tą mogłem zapoznać się jedynie w streszczeniu angielskim /"The causes of the War of Secession in America"-American Historical Review, Vol 74, No.3(Feb.,1969),p.1089.
3/ "Historia Stanów Zjednoczonych"- P. Zaremba, wyd. Bellona 1992.
Wydana po raz pierwszy przez paryską "Kulturę" w r.1957, potem uzupełniona do prezydentury Kennedy'ego. Zupełnie inne spojrzenie, bez ideologicznych naleciałości. Autor zm. w r. 1979 był żołnierzem, dziennikarzem i historykiem.
4/ "Historia USA"-Maldwyn A. Jones, wyd. Marabut 2002. Doskonałe, obszerne opracowanie wybitnego historyka brytyjskiego przedstawia szeroką panoramę dziejów USA od czasów kolonialnych, aż do roku 1992. Pozycja niezbędna w bibliotece każdego zainteresowanego historią tego kraju.
5/"Na drodze ku potędze.Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1861-1945"- Krzysztof Michałek, wyd. KiW 1999.W tytule tej książki znalazły się daty graniczne 1861 i 1945. Wymienione cezury mają związek z dwoma istotnymi z punktu widzenia historii tego kraju wydarzeniami, jakimi były wybuch wojny secesyjnej oraz zakończenie drugiej wojny światowej. Określony wynik pierwszej z wymienionych wojen przyniósł niezwykle istotne zmiany w wymiarze wewnętrznym, udział zaś USA w drugiej sprawił, że kraj ów stał się supermocarstwem współdecydującym obecnie o losach świata. Autor ten wydał także "Pod banderami Unii i Konfederacji. Wojna secesyjna 1861 - 1865 na morzach i rzekach", Warszawa 1996 oraz "Dyplomaci i okręty. Z dziejów polityki zagranicznej skonfederowanych stanów Ameryki 1861-1865",Wyd. PWN, Warszawa 1987.
6/ "Historia Stanów Zjednoczonych" -George Brown Tindall, David E. Shi, wyd. Zysk i S-ka 2002. Monumentalna i podstawowa praca dwóch historyków amerykańskich o uznanym dorobku. Blisko 1500 stron doskonale opracowanej syntezy dziejów USA. Dzieli się na sześć ksiąg: I. Nowy Świat; II.Budowanie narodu; III.Naród dokonujacy ekspansji; IV.Dom podzielony i odbudowany; V.Współczesne Stany Zjednoczone; VI.Wiek Ameryki.
7/ "Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"-pod redakcją naukową Andrzeja Bartnickiego i Donalda T.Critchlowa, wyd.PWN 1995. Praca obszerna, pięciotomowa, dająca cały przekrój historyczny. Poszczególne tematy opracowywali różni autorzy dlatego brak tu pewnej myśli przewodniej i jednolitej konstrukcji.
8/"Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki"-Hugh Brogan, wyd. Ossolineum 2004-Synteza dziejów Stanów Zjednoczonych obejmująca okres od początków osadnictwa na kontynencie amerykańskim do czasów współczesnych. Autor obiektywnie i w sposób wyważony przedstawia wszechstronny rozwój państwa, którego zalążkiem był związek 13 kolonii zbuntowanych przeciwko metropolii, poprzez wiek XIX, kiedy rozrastało się terytorialnie i rozwijało gospodarczo, aż do osiągnięcia w XX w. statusu supermocarstwa.
9/"The Civil War Years-A Day-by-Day Chronicle of the Life of a Nation"-R.E.Denney, Sterling Publishing 1994. Wszechstronna (600 stron dużego formatu) panorama całej wojny secesyjnej przedstawiona z różnych punktów widzenia: żołnierzy, marynarzy, cywilnej ludności, południowców i Jankesów, generałów i szeregowców. Ujęcie w układzie chronologicznym-dzień po dniu.
10/ "Encyklopedia of the American Civil War"-David S. Heidler, Jeanne T. Heidler;W.W. Norton&Company 2000 r. Monumentalne dzieło, 2733 strony, wielki, encyklopedyczny format i waga. Zawiera ponad 1 600 starannie opracowanych artykułów. Ten tom po prostu trzeba posiadać w swej bibliotece.
1/ "Lincoln"-S.B.Oates, PIW 1991- życie Lincolna było wielokrotnie opisywane, bibliografia tylko do r.1939 liczyła 4 tysiące tytułów, ale jest to jedno z pierwszych tłumaczeń biografii wydane w Polsce w serii "Biografie Sławnych Ludzi".
2/ "Abraham Lincoln"- Leon Korusiewicz, wyd. Wiedza Powszechna 1975. Pierwsza biografia wydana przez polskiego autora w kraju po r. 1956.
3/"Lincoln"D.H. Donald, wyd. Londyn 1995. Jedna z najsolidniejszych biografii, niestety nie tłumaczona na język polski. Przygotowania autora do napisania biografii 16-tego prezydenta USA trwały prawie 50 lat!
4/"Lincoln's virtues-an ethical biography"-W.L. Miller, wyd. Knopf 2002. Interesujące rozważania nad systemem wartości etycznych wyznawanych przez Lincolna. Pomaga zrozumieć niektóre jego decyzje.Tytuł pierwszego rozdziału: "Kim jest ten gość? Jest sprytniejszy niż na to wygląda." Autor określa wzorzec moralny Lincolna jako "niezamierzone przygotowanie się do wielkości."
III. Decydujące bitwy Civil War
1/"Gettysburg"-G.Swoboda, wyd. Bellona 1999, z serii "Historyczne Bitwy", dobre, popularne opracowanie przełomowej bitwy w tej wojnie przez polskiego autora.
2/ "Gettysburg-a testing of courage"- N.A. Trudeau, wyd. Harper Collins 2002. Autor zajmuje się przełomową bitwą, która miała otworzyć armii Południa drogę na Waszyngton. Bardzo dokładnie udokumentowana, wręcz monograficzna pozycja. Liczne mapy i szkice, 700 stron. Nowy punkt widzenia, niweczy wiele popularnych mitów o tej bitwie
/Mówiąc o tej największej bitwie pamiętajmy, że wydana w roku 1982 bibliografia prac na temat Gettysburga liczyła 2.757 pozycji-"The Gettysburg Campaign, June 3-August 1,1863:A Comprehensive, Selectively Annotated Bibliography"-autor: Richard Sauers. Nowe wydanie tej pracy w r. 2004 przewiduje więcej niż podwojenie podanej wyżej liczby publikacji/.
IV. Inne pozycje związane z Wojną Domową 1861-1865
1/"The photographic history of the Civil War"-wyd. The Blue and Grey Press 1987.
Nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że technika fotografii była w czasach wojny secesyjnej nieźle rozwinięta. Stąd tysiące fotografii, które dotrwały do naszych czasów i dokumentują lata bratobójczej wojny. Po raz pierwszy wydano ten album w 50-tą rocznicę wojny w roku 1911. Stał się bestsellerem, a z czasem rarytasem antykwarycznym. Obecne wznowienie pokazuje panoramę wojny domowej- pierwszej wojny tak dokładnie sfotografowanej. Jest to unikalny zapis jednego z największych konfliktów w historii ludzkości. Mam tą pracę w swoich zbiorach i to kupioną w kraju w ramach wyprzedaży. Z chwilą uzyskania więcej miejsca na moją stronę będę zamieszczał najciekawsze fotografie z tego zbioru. Zdaję sobie bowiem sprawę, że sam tekst nie przemawia tak, jak odpowiednio dobrana fotografia.
2/"Encyklopedia Historii Stanów Zjednoczonych Ameryki"- A.Bartnicki, K.Michałek, I.Rusinowa, wyd. Egross-Morex s.c. 1992.- Bogactwo faktów, teksty źródłowe, zawiera np. pełny, dwujęzyczny tekst Konstytucji USA ze wszystkimi poprawkami.
3/"Historia literatury Stanów Zjednoczonych w zarysie-wiek XVII-XIX"- A.Kopcewicz, M.Sienicka, PWN 1983. Na str. 300 znajdziemy tutaj rozdział pt."Wojna domowa w literaturze" omawiający przekrój prozy i poezji powstałej w wyniku bratobójczej wojny. Niewielu jednak poetów i pisarzy poznało realia wojny. Walt Whitman pracował jako pielęgniarz w szpitalach wojskowych, a przygoda Marka Twaina z wojną trwała zaledwie dwa miesiące. Z kolei Henry Howard Brownell brał udział w kilku bitwach morskich i opisał je w swych tomikach poezji, jak np."by a Volunteer in the U.S. Service". Nathaniel Southgate Shaler pochodził z Południa, ale walczył po stronie Unii. Wydał m.in."Poems of the Civil War".
Najlepszymi prozaikami walczącymi w wojnie byli: John deForest, Albion Tourgee, Ambrose Bierce oraz autor z Południa George Cable.
V. Uwagi bibliograficzne
1/Wnikliwe studia nad tym wycinkiem historii Stanów Zjednoczonych nie mogą pominąć szeregu prac wydanych w języku polskim, które z reguły obejmują większy obszar czasowy, aniżeli sama wojna secesyjna. Mam tu na myśli prace prof. Longina Pastusiaka, a przede wszystkim:
2/ Polacy w wojnie secesyjnej-niewiele mamy tutaj opracowań generalnych. L.Korusiewicz przytacza książkę J.Wieczerzaka "A Polish Chapter in Civil War America", New York 1967. W kraju ukazała się praca I.Rusinowej i B.Grzelońskiego "Polacy w wojnach amerykańskich 1775-1783, 1861-1865" wyd. MON 1973.
A przecież blisko 4 tys. Polaków /wg M.Haimana/, w tym 166 oficerów walczyło pod sztandarami Unii, poległo ok.500 ,a w szeregach Konfederacji walczyło ok. 500 żołnierzy /wg M.Haimana ponad 1000/, poległo 100. Dlatego też ta część bibliografii będzie nadal uzupełniana w miarę dostępu do opracowań na ten temat.
Niewątpliwie sięgnąć trzeba do prac ogólniejszych, jak "Polish Immigration to the United States"/część II książki"Polish Americans and their Communities of Cleveland"-Cleveland Ethnic Heritage 1976/, Alice Boberg, Ralph Wroblewski. Jest tam rozdział o Polakach w wojnie secesyjnej.Wymienia się tam Włodzimierza Krzyżanowskiego, Walerego Sułakowskiego i inn.
Dużo na ten temat publikowali w USA historycy: Mieczysław Haiman (1888-1949) oraz w mniejszym stopniu Eugene Kusielewicz (1930-1996). Oto prace M. Haimana:
Bogatą bibliografię na temat emigracji polskiej w USA znajdziecie tutaj. Jest to wykaz opracowany przez Chicago Public Library.