Jan Kanty Pade (1823 - 1865) - aktor, dyrektor teatru

Piwowar Józef Pade przywędrował na Suwalszczyznę z Galicji. Zatrudnił się w folwarku Huta, należącym do ogromnej ekonomii wigierskiej. W 1822 roku poślubił młodszą o osiem lat Józefę z Kunickich, rodem z pobliskiego Krasnopola. Z tego związku 23 listopada 1823 roku przyszedł na świat Jan Kanty Pade. Życie rodzinne musiało układać się fatalnie, skoro rodzice Jana Kantego postanowili się rozstać. Mogli to uczynić w majestacie prawa, na mocy wyroku sądowego w 1833 roku. Zwolniony z przysięgi ojciec ruszył w świat.

Wychowaniem i edukacją syna zajęła się matka. W 1836 roku posłała go do szkoły obwodowej w Suwałkach. Pade należał do wyróżniających się uczniów. Zapewne jeszcze w trakcie nauki szkolnej zainteresował się teatrem. Ułatwiły to częste występy prowincjonalnych zespołów w gubernialnych Suwałkach. Na początku lat czterdziestych często grywał tu Jan Okoński. Z tym też zespołem rozpoczął Pade teatralną przygodę.

Już w 1843 roku występował na scenie rodzinnego miasta oraz Łomży, Ostrołęki, Siedlec. Epizodem był związek z grupą Ignacego Pawła Marzantowicza w Płońsku. Najtrwalszą współpracę nawiązał z Pawłem Ratajewiczem. U jej podstaw legł zawarty w październiku 1849 roku w Suwałkach związek małżeński młodego aktora z Rozalią z Zawistowskich, młodszą siostrą żony dyrektora - Marianny. W teatrze szwagra grał Pade przez sześć lat (1849-1855), występując między innymi w Łomży, Kaliszu, Siedlcach, Grodnie, Płocku i Lublinie. Później, na dłużej nie związał się już z żadnym teatrem. U Stanisława Nowakowskiego grał w 1856 roku w Brześciu Litewskim, w następnym sezonie - u Kajetana Nowińskiego w Lublinie, podobając się szczególnie w dramacie "Przymuszone związki". Początek sezonu 1857/58 spędził ponownie w zespole szwagra (Kielce, Busko, Solec, Lublin). Opuścił go w listopadzie 1857 roku, przenosząc się do Tomasza Andrzeja Chełchowskiego.

Po dwóch latach spędzonych w ciągłych podróżach, latem 1859 roku założył własny zespół. Występował z nim w Białymstoku, później w Druskienikach. W tym ostatnim mieście debiutował u Jana Kantego Pade -Wincenty Rapacki - ojciec.

Być może z powodu choroby matki w 1861 roku powrócił do Suwałk. Chcąc zarobić na utrzymanie, na prośbę rosyjskich oficerów z oddziałów stacjonujących w koszarach przy trakcie sejneńskim, postanowił założyć w Suwałkach stały zespół. Ze swymi kolegami przedstawił kilka reprezentacji w teatrze czasowo urządzonym w gmachu letniego szpitala wojskowego. Pierwsze przedstawienie odbyło się prawdopodobnie 30 grudnia 1862 roku. Dalsze losy zespołu nie są znane.

Ponieważ wiadomo, że Rozalia Pade brała czynny udział w pracach konspiracyjnych w czasie powstania styczniowego, można podejrzewać, że uczyniła to wraz z mężem. Po upadku powstania, już w drugiej połowie 1864 roku, na afiszach pojawiało się tylko imię i nazwisko Rozalii, należy wiec przypuszczać, że Pade znalazł się wśród zesłańców (być może został urzędnikiem, gdyż mówiło się o nim jako o sekwestratorze skarbowym).

Tylko przypadkowa notatka w aktach stanu cywilnego mówi, że zmarł 9 października 1865 roku. Niestety, nie wiadomo gdzie, ani w jakich okolicznościach.

Po śmierci męża i uporządkowaniu spraw rodzinnych Rozalia Pade wraz z dziećmi opuściła Suwałki i zamieszkała w Lublinie. Tak oto w mroku historii zaginęły dzieje pierwszego stałego zespołu teatralnego w Suwałkach.

Biografie